Υπάρχουν κάποια κεφάλαια
στη Ψυχιατρική τα οποία για διάφορους λόγους μας γοητεύουν περισσότερο από τα
υπόλοιπα. Είναι αυτά που ιντρικάρουν την περιέργεια μας και προκαλούν τον θαυμασμό
για την πολυπλοκότητα του πιο «ιερού» οργάνου που γνωρίσαμε σαν ανθρωπότητα
δηλαδή του εγκέφαλού μας. Μια πολυπλοκότητα, που αναδεικνύεται -εκτός από την
παρατήρηση του καθημερινού θαύματος της ύπαρξής μας- κυρίως μέσα από την έρευνα
του φάσματος των δυσλειτουργιών του.
Ένα τέτοιο κεφάλαιο είναι οι αποσυνδετικές
διαταραχές, αυτές δηλαδή που έχουν ως κύριο σύμπτωμα τον διαχωρισμό (ή
«αποσύνδεση») μίας από τις λειτουργίες της συνείδησης, της μνήμης, της
ταυτότητας και της αντίληψης του περιβάλλοντος. Με τον όρο «αποσύνδεση»
εννοούμε τον μηχανισμό άμυνας απέναντι σε έντονα ψυχικά τραύματα ο οποίος βοηθά
τον ασθενή να αποστασιοποιηθεί από το στρεσσογόνο γεγονός την ώρα που αυτό
συμβαίνει, αλλά και να καθυστερήσει την ψυχική του επεξεργασία. Ανάλογα με τη λειτουργία
που αποσυνδέεται προκύπτουν τέσσερις τέτοιες διαταραχές: η αποσυνδετική
αμνησία, η αποσυνδετική φυγή, η αποπροσωποποίηση και η αποσυνδετική διαταραχή
ταυτότητας. Η καθεμία ξεχωριστά έχει το δικό της ενδιαφέρον, αλλά σήμερα θα
δούμε αναλυτικότερα την τελευταία, την οποία μάλλον θα ακούσατε να αποκαλείται
με την παλιότερη της ονομασία, δηλαδή Διαταραχή πολλαπλής προσωπικότητας.
Η συγκεκριμένη διαταραχή είναι αρκετά συχνότερη απ’
ότι πιστευόταν στο παρελθόν. Πιστεύεται ότι προσβάλει μέχρι και το 5% των
ψυχικά ασθενών, ενώ είναι συχνότερη στις γυναίκες (οι οποίες αποτελούν το 85%
των ασθενών). Το γιατί η συχνότητα εμφάνισης (ή σωστότερα της διάγνωσης) έχει
αυξηθεί προσπαθεί να εξηγήσει ο Δρ. Philip M. Coons, ψυχίατρος της Ιατρικής
σχολής της Ιντιάνα, ο οποίος υποστηρίζει ότι η διαταραχή αυτή υποδιαγιγνωσκόταν
λόγω απόκρυψης σημαντικών κλινικών πληροφοριών από τους ασθενείς,
επαγγελματικής άγνοιας των αποσυνδετικών διαταραχών εκ μέρους των γιατρών, αλλά
και από τον δισταγμό των ψυχιάτρων να πιστέψουν ότι αναφερόμενα περιστατικά
αιμομιξίας (η οποία αποτελεί συχνό αίτιο της διαταραχής) όντως συμβαίνουν και
δεν είναι προϊόντα της φαντασίας του ασθενούς. Πρέπει όμως, προσθέτω εγώ, να
ληφθούν σοβαρά υπόψη και η δεισιδαιμονίες του κοντινού μας παρελθόντος (ή του
τραγικού παρόντος) που οδηγούσαν τέτοιους ασθενείς αντί στο ψυχίατρο, στον
ιερέα ή στον εξορκιστή... Σημειώστε ότι ακόμη και σήμερα η καθολική εκκλησία
αποδέχεται την κατάληψη του σώματος από τον διάβολο και οι ιερείς της εκτελούν
μία 27σέλιδη τελετουργία (εξορκισμό) για να διώξουν τα «διαβολικά πνεύματα»!
Τα συμπτώματα της διαταραχής έγιναν ιδιαίτερα γνωστά
στο κόσμο κυρίως μέσα από σχετικά βιβλία και ταινίες (όπως για παράδειγμα το
Sybil, The Five of Me, The Three Faces of Eve και The Minds of Billy Milligan)
και περιλαμβάνουν την εμφάνιση στο ίδιο άτομο δύο ή περισσοτέρων διακριτών
προσωπικοτήτων κάθε μία από τις οποίες, όταν λειτουργεί μπορεί να κυριαρχεί στη
συμπεριφορά, στις στάσεις, αλλά και στην εικόνα του ατόμου για τον εαυτό του. Η
αρχική προσωπικότητα συνήθως δεν είναι ενήμερη για τις άλλες και χαρακτηριστικό
είναι ότι οι πρώτες υποψίες για τη διάγνωση εμφανίζονται, όταν ο ασθενής
βρίσκει στα προσωπικά του αντικείμενα πράγματα που δεν αναγνωρίζει, όπως
σχέδια, ρούχα ή δελτία ταυτότητας ή ακόμη συναντά άγνωστα προς αυτόν άτομα που
φαίνονται όμως να τον γνωρίζουν ή να τον αποκαλούν με άλλο όνομα.
Το πραγματικά όμως ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι
διάφορες προσωπικότητες μπορεί να έχουν διαφορετικά φυσιολογικά χαρακτηριστικά
(όπως για παράδειγμα διαφορετικές συνταγές γυαλιών!), διαφορετικά αποτελέσματα
σε δοκιμασίες I.Q. ή -ακόμη πιο πέρα- διαφορετικά αποτελέσματα σε εξετάσεις της
εγκεφαλικής αιματικής ροής ή απεικονιστικά με τομογραφίες εκπομπής ποζιτρονίων.
Τα δεδομένα αυτά ίσως να αποκλείουν για πάντα την άποψη που υποστηρίζει ότι η
διαταραχή αυτή αποτελεί ιατρογενές σύνδρομο, που προκαλείται από τον
ψυχοθεραπευτή με τον μηχανισμό της υποβολής.
Τι μπορεί όμως να προκαλεί την τόσο ιδιαίτερη αυτή
διαταραχή; Η ψυχοδυναμική της θεώρηση λέει ότι λόγω έντονης ψυχικής και
σωματικής κακοποίησης (συνήθως σεξουαλικής) στη παιδική ηλικία δημιουργείται
ανάγκη αποστασιοποίησης από τους φόβους και τον πόνο η οποία οδηγεί σε
ασυνείδητο διχασμό της αρχικής προσωπικότητας σε άλλες, η κάθε μία από τις
οποίες εκφράζει διαφορετικά συναισθήματα (π.χ. επιθετικότητα, σεξουαλικότητα ή
κάποιο ταλέντο) που δεν μπορούσαν να εκφραστούν διαφορετικά. Οι διάφοροι εαυτοί
λοιπόν δρουν σαν μία ασυνείδητη ασπίδα αυτοπροστασίας απέναντι σε πραγματικές ή
φανταστικές συναισθηματικές απειλές. Στη βιβλιογραφία όμως αναφέρονται και
περιστατικά επιληψίας, που παρουσιάζονταν με ανάλογη συμπτωματολογία.
Θαυμάζοντας μέσα από τις δυσλειτουργίες του, την
μαγευτική πολυπλοκότητα του εγκεφάλου, πολλές φορές συλλαμβάνω τον εαυτό μου να
αναρωτιέται: Θα καταφέρουμε ποτέ να ξεδιπλώσουμε και την τελευταία πτυχή της
λειτουργίας του; Θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε πλήρως τους γοητευτικούς αυτούς
μηχανισμούς που δημιουργούν αισθήματα, αισθήσεις και σε τελική ανάλυση όλη αυτή
την «ταινία» που εμείς δεχόμαστε σαν ρεαλιστική πραγματικότητα; Η μάλλον, πιο
σωστά: θα μας επιτρέψει ποτέ ο ίδιος να αποκαλύψουμε σε βάθος τα μυστικά του;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου