Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

  

Στις 28 του μακεδονικού μηνός Δαισίου του 323 π.Χ., 13 Ιουνίου με το σημερινό ημερολόγιο, πεθαίνει στη Βαβυλώνα ο Αλέξανδρος ο Φιλίππου, ο βασιλιάς πάντων των Ελλήνων -πλην Λακεδαιμονίων- και όλου του ανατολικά της Ελλάδας γνωστού κόσμου. Ήταν 33 ετών, στο απόγειο της βασιλείας του και μαζί με τους στρατηγούς του προετοίμαζε στα ανάκτορα της Βαβυλώνας τα επόμενα βήματα της θαυμαστής πορείας του προς την ανατολή, που είχε ξεκινήσει από την Πέλλα της Μακεδονίας 12 χρόνια πριν.

Η ιστορία τον ονόμασε ΜΕΓΑ και το επίτευγμά του συνεχίζει να προκαλεί μέχρι σήμερα το θαυμασμό. Ο Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, ο μεγαλύτερος και ο μόνος μετακατακλυσμιαίος εκπολιτιστής του γνωστού τα χρόνια εκείνα τμήματος του πλανήτη, ήταν ο πρώτος που ονειρεύτηκε και έκανε πράξη την ιδέα ενός παγκόσμιου πολιτισμού κάτω από τη σκέπη του ελληνικού πνεύματος. Ο πρόωρος κι αναπάντεχος θάνατός του στα 33 του χρόνια, από άγνωστη, μυστηριώδη αιτία, διέκοψε τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του. Οι «συνεχιστές» του έργου του, οι διάδοχοί του παραδομένοι στις προσωπικές τους έριδες και φιλοδοξίες, αφού εξόντωσαν τους φυσικούς διαδόχους, δεν μπόρεσαν να φανούν αντάξιοι του μύθου του βασιλιά τους και να διατηρήσουν τη γιγάντια αυτοκρατορία του. Ο θρύλος του όμως παρέμεινε ζωντανός στη μνήμη και στη παράδοση όλων των λαών που συνάντησε στην πορεία του προς την ανατολή και την αθανασία.

Τα αίτια του θανάτου του εξακολουθούν να προβληματίζουν ακόμα και σήμερα τους μελετητές. Όπως ο Αρριανός διασώζει στο εφτάτομο έργο του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ, που περιγράφει τη θαυμαστή πορεία του ελληνικού στρατού προς την ανατολή, σύμφωνα με τη μαρτυρία των Βασίλειων Εφημερίδων, των ημερήσιων φύλλων καταγραφής των όσων συνέβαιναν κατά τα δώδεκα χρόνια της εκστρατείας, ο νεαρός βασιλιάς αρκετές μέρες πριν την μοιραία 13^η Ιουνίου ταλαιπωρούνταν από πυρετούς, μα παρόλα αυτά συνέχιζε κανονικά τις προετοιμασίες και θυσίαζε κάθε μέρα στους θεούς, όπως πάντα συνήθιζε. Μέχρι τη μέρα που δεν μπορούσε πλέον να περπατήσει και να μιλήσει. «Έχει γραφτεί στις Βασίλειες Εφημερίδες», λέει ο Αρριανός, «ότι οι στρατιώτες του θέλησαν να τον δουν. Άλλοι για να τον προλάβουν ζωντανό κι άλλοι γιατί είχε διαδοθεί ότι πέθανε. Κατά τη γνώμη μου, υποψιαζόταν πως οι σωματοφύλακες τους έκρυβαν το θάνατό του. Οι περισσότεροι πάντως λαχταρούσαν να δουν τον Αλέξανδρο από τη βαριά τους θλίψη και την αγάπη που του είχαν. Όλη η στρατιά πέρασε από μπροστά του. Αυτός παρέμενε βουβός και χαιρετούσε τον καθένα ξεχωριστά κουνώντας ελαφρά το κεφάλι και τα βλέφαρα. Οι Βασίλειες Εφημερίδες λένε ότι ο Πείθωνας, ο Άτταλος, ο Δημοφώντας, ο Πευκέστας, ο Κλεομένης, ο Μενίδας και ο Σέλευκος κοιμήθηκαν στον ναό του Σάραπη και ρώτησαν το θεό μήπως είναι καλύτερα για τον Αλέξανδρο να τον μεταφέρουν στο ιερό και να παρακαλέσουν να τον κάνει καλά. Ο θεός όμως παράγγειλε να μην τον φέρουν στο ιερό του κι ότι είναι καλύτερα να τον αφήσουν εκεί που είναι. Λίγο μετά από τη στιγμή που οι εταίροι ανακοίνωσαν την απάντηση του θεού, ο Αλέξανδρος πέθανε. Αυτό ήταν πια το καλύτερο γι’ αυτόν. Ο Αριστόβουλος και ο Πτολεμαίος έχουν γράψει μόνο γι’ αυτά. Μερικοί άλλοι όμως αναφέρουν ότι οι εταίροι τον ρώτησαν σε ποιον αφήνει τη βασιλεία κι εκείνος απάντησε: «στον καλύτερο». Κι άλλοι προσθέτουν πως πρόβλεψε ότι θα γίνει μεγάλη σύγκρουση πάνω στον τάφο του... Ο Αλέξανδρος πέθανε τη χρονιά της εκατοστής δέκατης Ολυμπιάδας, όταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Ηγησίας. Έζησε τριάντα δύο χρόνια και οχτώ μήνες, όπως λέει ο Αριστόβουλος. Βασίλεψε δώδεκα χρόνια και οχτώ μήνες». (Αρριανός, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ. Βιβλίο ζ΄, σελ. 103-105, 107).

Μετά το θάνατο του κηρύχτηκε γενικό πένθος σ’ όλη την αυτοκρατορία, σύμφωνα με το περσικό έθιμο. Το σώμα του θα μεταφέρονταν, μέσα σ’ ένα πολυτελές άρμα, στη Μακεδονία, για να ταφεί δίπλα στους άλλους Μακεδόνες βασιλείς και στον πατέρα του Φίλιππο Β΄. Στο δρόμο όμως ο Πτολεμαίος άρπαξε το νεκρό σώμα του βασιλιά του και το μετέφερε στην Αίγυπτο, θέλοντας, όπως υποστήριξε, να εκπληρώσει την επιθυμία που ο ίδιος ο Αλέξανδρος του είχε εκφράσει να ταφεί στην όαση της Σίβα, στο ναό του πατέρα του θεού Άμμωνα. Η ταριχευμέ­νη σορός του Αλέξανδρου θάφτηκε προσωρινά στη Μέμφιδα, πρωτεύουσα του αρχαίου βασιλείου της Φαραωνι­κής Αιγύπτου, κοντά στο Κάιρο το 320 π.Χ. με φροντίδα του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος. Κατόπιν, μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια από τον ίδιο τον Πτολεμαίο και εκεί παρέμεινε θαμμένη γύρω στα 700 χρόνια. Στην αρχή, ανα­παυόταν μέσα σε μία χρυσή λάρνα­κα, που ήταν τοπο­θετημένη σ’ έναν μεγαλοπρεπή τάφο, ένα μαυσωλείο σε κεντρικό σημείο της πόλης. Έναν αιώνα αργότερα, ο Πτολεμαίος Φιλοπάτωρ συγκέντρωσε σ’ έναν μοναδι­κό τάφο τα λείψα­να των προγόνων του γύρω από αυτά του Στρατηλάτη.

Κατά μία εκδοχή, το Σώμα, ο αρχικός τάφος του Αλέξανδρου έμεινε κενός. Ο Δίων Κάσσιος, Ρωμαίος ιστορικός, αναφέρει ότι ο Αύγου­στος τον 1^ο αι. π.Χ. στην επιθυμία του να δει το ταριχευμένο σώμα του Αλέξανδρου άγγιξε τη μύτη του και του προξένησε κάποια ζημιά. Όταν δε ρωτήθηκε εάν ήθελε να δει τους τάφους των Πτολεμαίων, αρνήθηκε λέγοντας «ήρθα να δω έ­ναν βασιλιά και όχι νεκρούς». Ένας ακόμα Πτολεμαίος, ο Παρείσακτος ή Κόκκης (107-68 π.Χ.) αντικατέστησε το χρυσό φέ­ρετρο με γυάλινο, ενώ σύμφωνα με άλλες πληρο­φορίες η Κλεοπάτρα Ζ΄ η Φιλοπάτωρ, η γνωστή σε όλους τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου λεηλάτησε τον τάφο του Αλεξάνδρου σε στιγμές οικονομικής ένδειας. Μάλιστα υπάρχει η παράδοση ότι η Κλεοπάτρα θέλοντας να δείξει την αγάπη της στον Ιούλιο Καίσαρα, του πρόσφερε σα δώρο το ξίφος του νεκρού Αλέξανδρου, ένα δώρο που ο Καίσαρας δε δέχτηκε, αφού, όπως είπε, δεν μπορούσε να συγκριθεί αυτός με το μεγάλο Μακεδόνα.

Το 215 μ.Χ. ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καρακάλας αφιέρωσε στον τάφο του το ιμά­τιο, το δαχτυλίδι και τη ζώνη του. Τελευταίος επισκέφτηκε τον τάφο του Αλέξανδρου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος που επισκέ­φθηκε το Σώμα και σφράγισε το μαυσω­λείο, αφού προηγουμένως τοποθέτησε εκεί μυ­στικά βιβλία «ώστε κανείς να μην μπορέσει ούτε τα βιβλία να διαβάσει, ούτε το σώμα να δει.

Στους αιώνες που ακολούθησαν η ιστορία και ο θρύλος διεκδίκησαν με τον ίδιο ζήλο το δικαίωμα να διασώσουν για την ανθρώπινη μνήμη τη ζωή και το έργο του στρατηλάτη. Κανένας άλλος άνθρωπος πριν και μετά από αυτόν δεν έγινε θέμα στις διηγήσεις τόσων πολλών και τόσων ποικίλων λαών. Ο Αλέξανδρος είναι ο ημίθεος δύο χιλιετηρίδων, που από την πρώτη στιγμή της ζωής του βρέθηκε μέσα σε μία σύνθεση από συμπτώσεις και θείες διαταγές, σχετικά με την πορεία και το μέλλον του και ο θρύλος του διατηρήθηκε κι ανανεώθηκε μέσα στη φαντασία των λαών του αρχαίου και του μεσαιωνικού κόσμου, γοητεύοντας Ανατολή και Δύση. Στις 13 Ιουνίου του 323 π. Χ., μαζί με την αναπνοή του Αλέξανδρου σταμάτησε για μια στιγμή και η αναπνοή της ίδιας της ιστορίας, όταν ο βασιλιάς πάντων των Ελλήνων -πλην Λακεδαιμονίων- έκλεισε τα μάτια, για να μείνει αθάνατος για πάντα.

Κοζάνη, Ιούνιος 2014

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

·          Αρριανός. Αλεξάνδρου Ανάβασις. ΚΑΚΤΟΣ - 1992.
·          ΠΑΠΥΡΟΣ - ΛΑΡΟΥΣ - ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ. Εγκυκλοπαίδεια. ΠΑΠΥΡΟΣ - 1991.
·          Pierre Briant. Ο Μέγας Αλέξανδρος. Από την Ελλάδα στην Ανατολή. ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΔΕΛΗΘΑΝΑΣΗ - 1993.
·          N.G.L. Hammond. Μέγας Αλέξανδρος, ένας ιδιοφυής. ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ - 1997.

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

·          http://history-of-macedonia.com/2011/05/21/alexander-the-great-tomb/
·          http://hellaspress-angel.blogspot.gr/2014/06/356-10-323.html