ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Δυτική Μακεδονία

Ανεξάρτητος Εβδομαδιαία Εφημερίς εν Κοζάνη.

23.1.1950 – 2001.

Ιδρυτής, εκδότης και διευθυντής: Ιωάννης Μ. Ζηκόπουλος

Με τον αρχικό τίτλο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, που διατήρησε κατά τα τρία πρώτα χρόνια της κυκλοφορίας της και στο τυπογραφείο της προπολεμικής Βορείου Ελλάδος του Σταύρου Θεοδοσιάδη, ο Ιωάννης Μ. Ζηκόπουλος ξεκινάει το Γενάρη του 1950 την έκδοση της πρώτης και μακροβιότερης μεταπολεμικής εφημερίδας της Κοζάνης και μίας από τις μακροβιότερες μεταπολεμικές εφημερίδες της Δυτικής Μακεδονίας κατά το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα. Το πρώτο φύλλο της αρχικά ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ και μετέπειτα ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ κυκλοφόρησε στις 23 Ιανουαρίου του 1950 και συνέχισε απρόσκοπτα την ειδησεογραφική της πορεία για περισσότερα από 50 χρόνια και πάνω από 2.000 φύλλα.

Αν και εφημερίδες είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν ξανά στην Κοζάνη από την πρώτη στιγμή αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής τον Οκτώβρη του 1944 (28 Οκτωβρίου 1944), τα φύλλα αυτά, μικρής διάρκειας ζωής τα περισσότερα, ήταν κυρίως έντυπα προπαγάνδας των διαφόρων πολιτικών παρατάξεων, που οδήγησαν στο αιματοκύλισμα του Εμφυλίου πολέμου, παρά ενημερωτικά ειδησεογραφικά έντυπα ανεξάρτητης γνώμης και εξαφανίστηκαν με την πρώτη ομαλοποίηση της πολιτικής κατάστασης. Εν αντιθέσει με τα έντυπα αυτά η ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ήταν η πρώτη συγκροτημένη και ως το βαθμό που η εποχή το επέτρεπε, ανεξάρτητη εφημερίδα, που κυκλοφόρησε στην Κοζάνη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Η κυκλοφορία της νέας εφημερίδας, όπως και το εναρκτήριο άρθρο του πρώτου φύλλου ενημερώνει, ήταν προγραμματισμένη να ξεκινήσει το 1949, διάφορες δυσκολίες όμως που παρουσιάστηκαν στην πορεία ανέκοψαν την πρώτη προσπάθεια. Το πρώτο φύλλο κυκλοφορεί τελικά στις 23 Ιανουαρίου 1950 με τον τίτλο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και προμετωπίδα στα 17 πρώτα φύλλα τη φράση: «Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ» και αργότερα τη ρήση του Ίωνος Δραγούμη: «ΕΛΛΗΝΕΣ! ΑΝ ΣΩΣΩΜΕ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΑ ΜΑΣ ΣΩΣΗ», που διατήρησε μέχρι τέλους. Αρωγός σε αυτή την προσπάθεια του πάντα αεικίνητου Ιωάννου Μ. Ζηκόπουλου στάθηκε για τα εφτά πρώτα χρόνια, ως υπεύθυνος σύνταξης, ο Κώστας Σακελλαρίου, διευθυντής σύνταξης και του ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ, μίας βραχύβιας εβδομαδιαίας εφημερίδας, που εκδιδόταν στην Κοζάνη την περίοδο 1945-1946 από την Επιτροπή Συντονισμού Εθνικού Αγώνα.

Με το εναρκτήριο άρθρο του πρώτου φύλλου οι συντάκτες διευκρινίζουν προς τους αναγνώστες τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της νέας έκδοσης, κάνοντας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, μία δήλωση και μία υπόσχεση. Τη δήλωση της συμπτωματικής κυκλοφορίας της νέας εφημερίδας λίγο πριν τις βουλευτικές εκλογές της 5^ης  Μαρτίου 1950 «διά να μην εκλειφθή η «Ελληνική Μακεδονία», ως κοινή προεκλογική φυλλάδα» και την υπόσχεση ότι θα αγωνιστούν για την προαγωγή των γενικών και τοπικών συμφερόντων και την προσπάθεια επικράτησης «μιας πραγματικής υγιούς νέας καταστάσεως», η οποία θα ανασυντάξει και θα νοικοκυρέψει το νέο ελληνικό κράτος, μετά από μία δεκαετία σχεδόν πολέμου και βίαιων συγκρούσεων. Στις επιδιώξεις τους κυρίαρχη θέση κατέχει επίσης ο αγώνας για την επίλυση των προβλημάτων που βασανίζουν τη Δυτική Μακεδονία, πιο επιτακτικά τώρα από ποτέ, «ούτως ώστε, αφ’ ενός μεν να δυνηθή να αναρρώση, αφ’ ετέρου δε να παύον να θεωρείται από τους λοιπούς Έλληνας τόπος εξορίας». Η απογοήτευση από την αδιαφορία της επίσημης ελληνικής κυβέρνησης για τα προβλήματα της Δυτικής Μακεδονίας συνεχίζει να είναι ιδιαίτερα έντονη, όπως στις προπολεμικές και στις μεταπολεμικές τοπικές εφημερίδες και μάλλον στις εφημερίδες του τόπου μας όλων των εποχών.

Η μορφή, τα περιεχόμενα και η διάταξη της ύλης ακολουθεί τη μορφή και τη φόρμα όλων των τοπικών εφημερίδων της εποχής. Τετρασέλιδη -και σε κάποια φύλλα δισέλιδη και πιο σπάνια εξασέλιδη- κυκλοφορεί πάντα σε εβδομαδιαία βάση, καλύπτοντας θέματα πολιτικά, πολιτιστικά, δικαστικά και αστυνομικά, οικονομικά και αθλητικά, τοπικής και πανελλήνιας ειδησεογραφίας με αρκετές φωτογραφίες και φυσικά τις πάντα απαραίτητες διαφημίσεις και αγγελίες και άλλες πληρωμένες δημοσιεύσεις. Συχνά στις σελίδες της φιλοξενούνται και διηγήματα, μυθιστορήματα σε συνέχειες -όπως από τα πρώτα κιόλας φύλλα καθιερώνει δημοσιεύοντας σε συνέχειες τη νουβέλα Αγάπη στον Αλιάκμονα του Κοζανίτη δικηγόρου και λόγιου Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη (1882-1938)- καθώς και εργασίες με διάφορα θέματα, που ξεφεύγουν από την τυπική ειδησεογραφία. Συντάκτες ή συνεργάτες δεν αναφέρονται στην ταυτότητα της εφημερίδας, αν και πρέπει να υπήρχαν ανταποκριτές σε ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία και ίσως και εκτός αυτής, κρίνοντας από την ποικιλία της ύλης. Το όνομα τους αναφέρεται μόνο, όταν αυτοί υπογράφουν τα κείμενα τους (αν και συνήθως, υπογράφουν μόνο με τα αρχικά τους ή με ψευδώνυμα, εμπνευσμένα συνήθως από τον τόπο καταγωγής τους, όπως την εποχή εκείνη συνηθιζόταν), ενώ συντάκτες των ανωνύμων κειμένων πρέπει να ήταν οι ίδιοι οι διευθυντές και εκδότες της.

Το 1953 η εφημερίδα αλλάζει τίτλο και από το φύλλο 175 (27/7/1953) κυκλοφορεί με το νέο της όνομα ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ που, όπως διευκρινίζει, επελέγη ανάμεσα από διάφορα ονόματα που πρότειναν οι αναγνώστες της, αφού ο προηγούμενος τίτλος της μπορούσε εύκολα να παραπέμψει και σε άλλου είδους σκέψεις, όχι και τόσο ακίνδυνες για την εποχή. Το 1955 ο Ιωάννης Μ. Ζηκόπουλος αγοράζει και τυπικά από τον Σταύρο Θεοδοσιάδη το τυπογραφείο της Βορείου Ελλάδος, στο οποίο ετοίμαζε από το πρώτο φύλλο την εφημερίδα του και εκεί, όπου θα συνεχίσει να την ετοιμάζει μέχρι το 1974. Το 1957 ο Κώστας Σακελλαρίου αποσύρεται από την έκδοση, που πέφτει εξ’ ολοκλήρου πλέον στους ώμους του Ιωάννου Μ. Ζηκόπουλου, ο οποίος συνεχίζει μόνος την προσπάθεια για όλα τα επόμενα χρόνια.

Ακολουθώντας και εδώ το παράδειγμα του Σταύρου Θεοδοσιάδη και της προπολεμικής Βορείου Ελλάδος η ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ εκδίδει το 1960 τον πρώτο τόμο ενός ετήσιου Ημερολογίου «Δυτικής Μακεδονίας», αν και εδώ ο γεωγραφικός προσδιορισμός του τίτλου φανερώνει, όχι τόσο τον τόπο, αλλά κυρίως την εκδοτική αρχή, καθώς συμπληρώνεται με τη διευκρίνιση «εφημερίδος εκδιδομένης εν Κοζάνη», υπό την επιμέλεια του Μιλτιάδη Λεοντάρη, εκπροσώπου την εποχή εκείνη της εφημερίδας στην Αθήνα και εκδότες τον ίδιο και τον Ιωάννη Ζηκόπουλο. Τα ημερολόγια αυτά ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να συγκριθούν με τα προπολεμικά τεύχη του Ημερολογίου Δυτικής Μακεδονίας της Βορείου Ελλάδος του Θεοδοσιάδη. Παρότι οι κριτικές μετά την έκδοση του πρώτου τόμου φανερώνουν, όπως τουλάχιστον η εφημερίδα πληροφορεί δημοσιεύοντας τις, θερμή υποδοχή και αποδοχή του νέου εγχειρήματος από το αναγνωστικό κοινό, η έκδοση διακόπτεται μάλλον πρόωρα, αφού κυκλοφορεί ένα ακόμα τεύχος το 1961, ενώ το προαναγγελθέν τεύχος του 1962 δεν κυκλοφόρησε ποτέ, παρά την αναγγελία του, όπως η εφημερίδα και εδώ πληροφορεί, λόγω ασθένειας του Ιωάννου Μ. Ζηκόπουλου.

Το 1974 η εφημερίδα, λόγω έλλειψης του κατάλληλου τεχνικού προσωπικού και των κατάλληλων μηχανημάτων στην Κοζάνη, εγκαταλείπει το γνωστό τυπογραφείο του Θεοδοσιάδη και αρχίζει την εκτύπωση της εκτός Κοζάνης, αρχικά στην Θεσσαλονίκη και αργότερα στη Λάρισα και την Έδεσσα, όπου συνέχισε μέχρι τέλους. Διευθύντρια κατά την περίοδο αυτή αναφέρεται η Μ. Ζηκοπούλου και αργότερα η Ε. Ζηκοπούλου, η κόρη και η σύζυγος αντίστοιχα του Ιωάννη Μ. Ζηκόπουλου, ενώ ο ίδιος διατηρεί πλέον μόνο τον τίτλο του ιδρυτή, χωρίς ωστόσο να πάψει να είναι η καρδιά της εφημερίδας. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο και κυρίως κατά την τελευταία πενταετία της ζωής της η εφημερίδα είχε χάσει τη θέση που κάποτε κατείχε στην εφημεριδογραφία του νομού και η περιοδικότητα της, λίγο πριν τη οριστική διακοπή της, διαταράσσεται σημαντικά. Διατηρώντας το χαρακτηρισμό της εβδομαδιαίας, κυκλοφορεί άτακτα σε διάφορες περιόδους με τη συμμετοχή μόνο του βασικού δημιουργού της Ιωάννη Μ. Ζηκόπουλου και θα σταματήσει την έκδοση της οριστικά το 2001, δύο χρόνια μόνο πριν το θάνατό του (2003).

Η ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ κερδίζει, χωρίς καμία αμφιβολία περί του αντιθέτου, τον τίτλο της μακροβιότερης, μεταπολεμικής εφημερίδας της Δυτικής Μακεδονίας και λόγω αυτού αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την ιστορία της Κοζάνης και ολόκληρης της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, με την οποία κατάφερε να συμβαδίσει για 51 ολόκληρα χρόνια. Σήμερα αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της ιστορίας όχι μόνο του Τύπου, αλλά και της γενικότερης κοινωνικοπολιτικής ιστορίας του νομού Κοζάνης. Ο διευθυντής και δημιουργός της Ιωάννης Μ. Ζηκόπουλος, απόφοιτος της προπολεμικής Νομικής Σχολής των Αθηνών, υπήρξε πάντα σταθερός στις πολιτικές του πεποιθήσεις, γεγονός που δημιούργησε για την εφημερίδα σε κάποιες φάσεις της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας, κρίσεις ακόμα και αρνητικές. Οι πολιτικοφιλοσοφικές του απόψεις, πάντοτε στο πνεύμα της «συντηρητικής» εκδοχής των πολιτικών και καθημερινών πραγμάτων διατηρήθηκαν αναλλοίωτες ως το τελευταίο φύλλο της εφημερίδας. Φαινόμενο σπάνιο για εφημερίδα τόσων χρόνων, καθώς έχουμε το προηγούμενο των «μεταμορφώσεων» των πολιτικών πεποιθήσεων των εφημερίδων της Κοζάνης. Ο Ιωάννης Μ. Ζηκόπουλος εκτός από την ακατάβλητη ενεργητικότητα του να εκδίδει επί 50 και πλέον χρόνια εντελώς μόνος του μια εβδομαδιαία εφημερίδα, παρέμεινε και πιστός στις απόψεις του. Και αυτός ο συνδυασμός είναι που σπανίζει στην επαρχία και κάνει τη ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και το δημιουργό της είδος από τα μοναδικά και «εκλειπόντα» στον κόσμο των εφήμερων ή διαρκών πνευματικών δημιουργημάτων.

Κοζάνη, Ιούνιος 2013

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ

·           Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  

·           Νικολάου Π. Δελιαλή. Εφημερίδες (εκδοθείσαι εν Κοζάνη). Κοζάνη : 1959.

·  Μανώλη Κανδυλάκη. Εφημεριδογραφία (και περιοδικά) της Μακεδονίας και Θράκης. UNIVERSITY STUDIO PRESS/ΕΚΦΡΑΣΗ. Θεσσαλονίκη : 2006.

·     Συνέντευξη με τον Ιωάννη Μ. Ζηκόπουλο, ιδρυτή και δημιουργό της εφημερίδας ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.

Κοζάνη : Μάρτιος 2002.