Ο ΤΡΕΛΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ

γράφει η  Χρύσα Καλαϊτζή

Ένας τρελός βασιλιάς είναι πρόβλημα! Η Αγγλία έζησε από κοντά ένα τέτοιο πρόβλημα και μάλιστα σε μια νευραλγική στιγμή της ιστορίας της. Ο Γεώργιος ο Γ΄ γεννήθηκε το 1738. Ανήλθε στη βασιλεία σε ηλικία 22 ετών. Στη διάρκεια της βασιλείας του ξέσπασε η Αμερικανική Επανάσταση και πολλοί ιστορικοί θεωρούν πως η νόσος του έπαιξε βασικό ρόλο στη νίκη των επαναστατημένων αποικιών. Μετά από σειρά στρατιωτικών και πολιτικών σφαλμάτων, έχασε τις Αμερικανικές αποικίες του νοτίως του Καναδά το 1783, με τη συνθήκη των Παρισίων. Εμφάνισε το πρώτο επεισόδιο της περίεργης τρέλας του σε ηλικία 26 ετών. Έκτοτε, ήταν τόσο υγιής που έκανε 11 παιδιά. Αυτά όμως μέχρι την ηλικία των 50, καθώς τότε η νόσος επέστρεψε δριμύτερη.

Οι γιατροί του βασιλιά Γεωργίου του Γ΄, με επικεφαλής τον Σερ Τζώρτζ Μπέηκερ αρχικά και τον Γρ. Φράνσις Γουίλις στη συνέχεια, κοιτούσαν τον ασθενή τους χωρίς να μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά. Δίνουν όμως μια αναλυτική καταγραφή της κλινικής του εικόνας. Περιγράφουν τον Γεώργιο ως «πεισματάρη, παράλογο, παραδομένο σε κρίσεις θυμού και μακρές περιόδους κατάθλιψης» Κάποιες φορές μάλιστα είχε χρειαστεί να τον δέσουν ή να του φορέσουν ζουρλομανδύα για να μην κάνει κακό στον εαυτό του ή σε άλλους.

Αναλυτικότερα, γράφουν ότι ο βασιλιάς της Αγγλίας άρχιζε να εμφανίζει έντονους πόνους στην κοιλιά, αδυναμία στα άκρα του, ταχυκαρδία και πυρετό, ενώ τα ούρα του γίνονταν σκουρόχρωμα. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα η κατάσταση περιπλέκονταν από πονοκεφάλους, ανησυχία, παραλήρημα, σπασμούς και αϋπνία. Βέβαια εκείνη την εποχή οι γιατροί είχαν σημαντικές δυσκολίες στο να εξετάσουν τον γαλαζοαίματο ασθενή τους, καθώς τους επιτρέπονταν ελάχιστες παρεμβάσεις στο «βασιλικό σώμα», οπότε συνήθως χορηγούσαν καθαρτικά (!), προφανώς στοχεύοντας τον έντονο πόνο στην κοιλιά.
Επειδή τα συμπτώματα αυτά είχαν μια διαλείπουσα παρουσία, το κοινοβούλιο είχε αμφισβητήσει πολλές φορές την ικανότητα του Γεωργίου του Γ΄ να κυβερνά, μια διαδρομή που χαρακτηρίστηκε από δύο τουλάχιστον θεαματικές επανεισόδους του Γεωργίου στην πολιτική σκηνή σε φάσεις αποδρομής της νόσου. Τελικό αποτέλεσμα αυτής της ξέφρενης πορείας ανάμεσα στη λογική και την τρέλα, ήταν το 1811 να χάσει οριστικά το θρόνο του από τον γιό του (επίσης) Γεώργιο.

Ο Γεώργιος πέθανε κουφός, τυφλός και τρελός στο κάστρο του Γουινδσορ σε ηλικία 82 ετών.

ΑΠΟ ΤΙ ΕΠΑΣΧΕ Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο Γ΄;

Η θεωρία περί οξείας διαλείπουσας πορφυρίας πρωτοδιατυπώθηκε το 1969 από την Ίντα Μακαλπάιν και τον Ρίτσαρντ Χάντερ και πλέον τυγχάνει ευρείας αποδοχής.  Η υπόθεση αυτή διαμορφώθηκε με βάση ιστορικά αρχεία και το δεδομένο ότι τα ζώντα μέλη του Οίκου του Ανόβερου, του Οίκου δηλαδή στον οποίο άνηκε και ο Γεώργιος ο Γ΄, πάσχουν από αυτή την κληρονομική νόσο.  Ερευνητές από το Καίμπριτζ έκαναν ειδική ανάλυση σε τρίχα των μαλλιών του Γεωργίου του Γ΄ (για όσους δεν είναι φανατικοί των CSI εξηγώ ότι οι τρίχες είναι υλικό που αγαπούν πολύ οι επιστήμονες: διατηρούν το γενετικό τους υλικό για μακρύ χρονικό διάστημα, όπως και ίχνη μετάλλων). Παρότι στο συγκεκριμένο δείγμα τρίχας δεν είχε παραμείνει ίχνος από το DNA του βασιλιά (δυστυχώς, γιατί τότε το μυστήριο θα λύνονταν οριστικά), βρέθηκαν μεγάλες ποσότητες αρσενικού. Το αρσενικό, αγαπημένο συστατικό των φαρμάκων εκείνης της εποχής, ξέρουμε πια πως παρεμποδίζει τον σωστό μεταβολισμό ενός βασικού συστατικού της αιμοσφαιρίνης, της αίμης, ουσιαστικά επιδεινώνοντας τα συμπτώματα της πορφυρίας. Υποστηρίζουν μάλιστα πως αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο τα επεισόδια της νόσου του βασιλιά Γεωργίου του Γ΄ ήταν τόσο σφοδρά. (1)

Δεν συμφωνούν όμως όλοι οι ερευνητές με την ερμηνεία αυτή. Πρόσφατες έρευνες θέτουν υπό αμφισβήτηση τον ισχυρισμό ότι ο Γεώργιος ο Γ΄ έπασχε από διαλείπουσα πορφυρία. Επιστήμονες από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας και Αρχαιοτήτων του Πανεπιστημίου του Μπίρμιγχαμ υποστηρίζουν πως ο βασιλιάς ήταν τυπικά μανιοκαταθλιπτικός, υπονοώντας ότι τα επεισόδια έξαρσης της νόσου του ήταν επεισόδια μανίας, με αποκορύφωμα το τελευταίο επεισόδιο της ζωής του που μετέπεσε σε χρόνια μανία. Αυτή σε συνδυασμό με έναν βαθμό άνοιας, αλλά και με όλα τα νοητικά προβλήματα που προκαλεί η τύφλωση (ο Γεώργιος ήταν τυφλός λόγω καταρράκτη και στα δύο μάτια του) και η κώφωση (οι κωφοί, αν είναι καχύποπτοι στη φύση τους μεταπίπτουν εύκολα σε παράνοια. Φανταστείτε τον εαυτό σας ως αντικείμενο προσοχής μιας παρέας που προφανώς μιλάει για εσάς, αλλά χωρίς να είστε σε θέση να ακούτε τι λένε. Περίεργο συναίσθημα, από άβολο ως ανησυχητικό. Λίγο καχύποπτος να είστε ως χαρακτήρας, η παράνοια δεν απέχει πολύ). Δυστυχώς, ο τελευταίος ισχυρισμός περί κώφωσης δεν επιβεβαιώνεται από τα αρχεία των γιατρών του Βασιλιά (2).

Έτσι, η θεωρία περί διαλείπουσας πορφυρίας φαίνεται να υποστηρίζεται από περισσότερα ιστορικά δεδομένα.

ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΞΕΙΑ ΔΙΑΛΕΙΠΟΥΣΑ ΠΟΡΦΥΡΙΑ;

Η οξεία διαλείπουσα πορφυρία είναι μια κληρονομική νόσος που οφείλεται σε ανεπάρκεια ενός ενζύμου. Το ένζυμο αυτό μετέχει στη σύσταση της αίμης, συστατικού της αιμοσφαιρίνης (η αίμη προσδίδει το κόκκινο χρώμα του αίματος). Εκτός από την αιμοσφαιρίνη, η αίμη βοηθά και στο μεταβολισμό των κυττάρων του ήπατος. Αποτέλεσμα της διαταραχής της αίμης είναι να αθροίζονται στους ιστούς, και ιδίως στο νευρικό σύστημα, ατελή παραπροϊόντα της σύνθεσης της αίμης, οι αποκαλούμενες πορφυρίνες. Η ανεπάρκεια στη σύνθεση της αίμης δεν είναι μόνιμη: για να εκδηλωθεί θα πρέπει να πυροδοτηθεί από κάποιον εξωγενή παράγοντα όπως ορμόνες, φάρμακα ή αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες. Στα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν κρίση πορφυρίας περιλαμβάνονται τα βαρβιτουρικά, τα ηρεμιστικά, τα αντισυλληπτικά, οι σουλφοναμίδες κ.ά. Επίσης η χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων, όπως συμβαίνει χαρακτηριστικά σε μια δίαιτα, μπορεί να προκαλέσει κρίση, καθώς και το στρες, οι ορμόνες της εμμήνου ρύσης και η έκθεση στον ήλιο.

Δεν είναι απαραίτητο να εμφανίσουν συμπτώματα όλοι όσοι έχουν κληρονομίσει τη νόσο. Σε όσους εμφανίσουν συμπτώματα, η πρώτη εκδήλωση της νόσου συμβαίνει συνήθως κατά την εφηβεία (ιδίως στις γυναίκες λόγω της επίδρασης των γυναικείων ορμονών). Τα συμπτώματα παίρνουν τη μορφή οξέων κρίσεων που φτάνουν σε πλήρη άνθηση σε διάστημα ημερών. Τα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν οξύ πόνο στην κοιλιά, ναυτία, έμετο, δυσκοιλιότητα, πόνους στην πλάτη, τα χέρια και τα πόδια, μυϊκή αδυναμία, επίσχεση ούρων, ταχυκαρδία, συχνά σε συνδυασμό με υπέρταση, σύγχυση, ψευδαισθήσεις και επιληπτικές κρίσεις.

Ένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου είναι ότι τα ούρα γίνονται σκουρόχρωμα, σχεδόν καφέ. Πολλές φορές χρειάζεται νοσηλεία για να αντιμετωπιστεί η κρίση. Χορηγούνται παυσίπονα, αντιεμετικά και γλυκόζη σε μεγάλες δόσεις, από το στόμα ή ενδοφλέβια, καθώς η γλυκόζη φαίνεται να ελέγχει τη νόσο. Αν η γλυκόζη δεν καταφέρει να ελέγξει τα συμπτώματα, χορηγείται συνθετική αίμη ενδοφλεβίως.

Αν η νόσος αναγνωριστεί και χορηγηθεί σχετική θεραπεία, η πρόγνωση είναι καλή, καθώς δεν προλαβαίνουν να αθροιστούν βλάβες στα νεύρα και τους μύες. Τα ψυχιατρικά συμπτώματα που εμφανίζονται στις κρίσεις συνήθως δεν μεταπίπτουν σε χρονιότητα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ Γ΄ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

Η τραγική ιστορία του Γεωργίου του Γ΄ δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορη την τέχνη. Το 1991, ανέβηκε στο Λονδίνο ένα θεατρικό του Άλαν Μπένετ, το οποίο πραγματεύονταν το δεύτερο μισό της βασιλείας του Γεωργίου του Γ. Πρωταγωνιστής ο εξαιρετικός Νάιτζελ Χόθορν (θυμάστε τον μηχανορράφο Χάμφρεϋ στη σειρά «Μάλιστα κύριε υπουργέ»;). Η παράσταση αυτή έγινε και ταινία το 1994, με πρωταγωνιστές πάλι τον Χόθορν και την Έλεν Μίρεν στο ρόλο της βασίλισσας Καρλότας, υποψήφιοι και οι δύο για Όσκαρ για τις ερμηνείες τους στην ταινία αυτή.

Όμως η ιστορία του Γεωργίου του Γ΄ παρουσιάστηκε και στο Αθηναϊκό θεατρόφιλο κοινό το 1993-94, από το Εθνικό Θέατρο, με τίτλο «Η τρέλα του Γεωργίου Γ΄» και πρωταγωνιστή τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο στον ρόλο του τρελού βασιλιά (όσοι από εσάς έτυχε να παρακολουθήσουν αυτή την παράσταση, είμαι βέβαιη πως δεν θα ξεχάσουν ποτέ εκείνη τη σπουδαία ερμηνεία του Μιχαλακόπουλου).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Cox TM, Jack N, Lofthouse S, Watling J, Haines J, Warren MJ. King George III and porphyria: an elemental hypothesis and investigation. Lancet. 2005 Jul 23-29;366(9482):332-5.

2. Peters TJ, Beveridge A. The blindness, deafness and madness of King George III: psychiatric interactions. J R Coll Physicians Edinb. 2010 Mar;40(1):81-5.

http://www.createyourself.gr/psychikes-pathiseis/item/132-ο-Ï„Ï ÎµÎ»Î¿Ï‚-βασιλιάς