ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Σε μία πόλη σε κατάθλιψη, στοιχειωμένη από «φαντάσματα» πολύ πιο απτά, πολύ περισσότερο (ή μήπως λιγότερο) προβλέψιμα από αυτά των ταινιών τρόμου, υπάρχει πλέον χώρος για τέτοιους αστικούς θρύλους; Ποια θέση έχουν πλέον στη συλλογική μας συνείδηση ιστορίες μίας παλαιάς Αθήνας, ιστορίες αραχνιασμένων αρχοντικών και εγκαταλειμμένων νεοκλασικών; Και όμως, πολλά από τα σπίτια αυτά παραμένουν πεισματικά στη θέση τους, ακλόνητα αν όχι ανέπαφα από τον χρόνο.

ΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΡΔΗΤΤΟΥ

Στη σκιά του δροσίζεται το Καλλιμάρμαρο -κι όμως, λίγοι γνωρίζουν πως ο συγκεκριμένος λόφος είναι ένα από τα πιο γνωστά «στοιχειωμένα» σημεία της Αθήνας. Είναι άλλωστε και ένα από τα αρχαιότερα σημεία της πόλης: έλαβε το όνομά του από τον αρχαίο ήρωα Αρδήττη και ήταν ο χώρος στον οποίο ορκίζονταν οι δικαστές στην αρχαιότητα, αλλά και τελούνταν τα μικρά Ελευσίνια μυστήρια. Χώρος φορτισμένος λοιπόν με μνήμες και μυστηριακές υποσχέσεις.

Η αλήθεια είναι πως ακόμα και σήμερα ο λόφος έχει μία ιδιαίτερη αύρα, αλλά και πιασάρικα σημεία που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για μία low budget, ελληνική εκδοχή του Blair Witch Project. Ανάμεσά τους και ένα πηγάδι μέσα στο οποίο έχουν πέσει και χαθεί πολλοί άνθρωποι -τώρα αν έπεσαν μόνοι τους, τους ρούφηξε κάποιο ισχυρό μαγνητικό πεδίο ή κάτι πιο… ανορθόδοξο, χωράει συζήτηση.

«Το πηγάδι έχει σφραγιστεί χρόνια τώρα, ενώ λέγεται πως επικοινωνεί υπόγεια με άλλες σφραγισμένες υπόγειες εισόδους που μπορεί να δει κανείς ανά τον λόφο. Φημολογείται μάλιστα πως συνδέεται με ένα ολόκληρο δίκτυο από υπόγειες σήραγγες, που φθάνει μέχρι και το Σούνιο», μου εξομολογείται ο 29χρονος Μανώλης, που έχει επισκεφθεί πολλές φορές τον λόφο.

Εντοπίζω μία αρμαθιά από πολύχρωμες πιπίλες πάνω σε ένα λούκι που «κοιτάζει» στο σφραγισμένο άνοιγμα του πηγαδιού  -η πινελιά που ολοκληρώνει το αγριευτικό σκηνικό. Το creep factor έχει πιάσει κόκκινο και νιώθω σαν να έχω μόλις βαδίσει στο σκηνικό της «Λάμψης» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ- όπου να’ ναι θα αντικρίσω μπροστά μου δίδυμα κοριτσάκια. Ώρα να πηγαίνω λοιπόν. Κι ας μου χαλάνε εν μέρει την ψευδαίσθηση του κινηματογραφικού σκηνικού οι διάφοροι joggers που συνεχώς τσακώνω με το μάτι μου περιμετρικά του λόφου.

 Ένα από τα πιο ονομαστά στοιχειωμένα σπίτια της Αθήνας βρίσκεται στην οδό Άγρα, ακριβώς δίπλα στον λόφο. Ωστόσο, εδώ βιώνω την πρώτη μου απογοήτευση: το σπίτι είναι ημιανακαινισμένο (αν και όχι κατοικημένο προς το παρόν). Το μόνο σημείο, εξωτερικά τουλάχιστον, που παραπέμπει σε prop από ταινία τρόμου είναι η σκουριασμένη καγκελόπορτα. Σύμφωνα με τους κατοίκους της περιοχής, το σπίτι πουλήθηκε τα τελευταία χρόνια, όμως η διαδικασία ανακαίνισης έχει παγώσει για αδιευκρίνιστους λόγους. Οπτασίες σκύλων, χωροχρονικές πύλες και δρομάκια που εμφανίζονται και εξαφανίζονται παραπλεύρως του σπιτιού είναι μερικοί από τους θρύλους που ακούγονται για αυτό.

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ  

Αν πάει κανείς μέχρι την οδό Σμολένσκυ 4, στο Ν. Φάληρο, θα αντικρίσει ένα ερειπωμένο αρχοντικό, με φοίνικα στη αυλή του -γνωστό στους κύκλους των φίλων του μεταφυσικού και ως «Πύργος των Ονείρων».

Ακριβώς απέξω, δύο ηλικιωμένες κυρίες, φορτωμένες με ψώνια, κοντοστέκονται και σχολιάζουν πώς κατάντησε. Στην αυλή του εγκαταλειμμένου μεγάρου έχουν συσσωρευτεί σκουπίδια και αποκαΐδια. «Δεν ξέρω πολλά για την ιστορία του μέρους, περίμενε, θα φωνάξω τον αδελφό μου που ξέρει», μου εκμυστηρεύεται η μία.

Μέσα σε λίγα λεπτά, ένας κύριος κατεβαίνει από την πολυκατοικία που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον Πύργο: «Εδώ έμενε κάποτε κάποιος Κουρτάλης. Αυτό ξέρω μόνο». Κι έπειτα αποχωρεί κάπως απότομα. Η αλήθεια είναι πως αυτή την πληροφορία την κατείχα κι εγώ. Σύμφωνα με τον θρύλο, εδώ κατοικούσε κάποτε ένας υφασματέμπορος ονόματι Καρτάλης (ή Κουρτάλης, σύμφωνα με τον γείτονα). Όλη του τη ζωή είχε εμμονή με το να αποκτήσει κάποιο αξίωμα, σταδιακά τρελάθηκε, απομονώθηκε στο αρχοντικό του και πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Θα καταφέρω όμως να μάθω την ιστορία πίσω από τον θρύλο;

Ένας ηλικιωμένος κύριος κατεβαίνει από την ίδια πολυκατοικία, έχοντας ακούσει πως ζητάω πληροφορίες για τον Πύργο. Ο κος Χρήστος Καθάριος, με τα καθάρια γαλάζια μάτια, είναι σαν τον από μηχανής θεό μίας τυπικής ιστορίας μυστηρίου, τον σοφό ηλικιωμένο που αποκαλύπτει στον πρωταγωνιστή όλα τα φοβερά μυστικά λίγο πριν το αναπόφευκτο φινάλε. «Είχα γνωρίσει τον Κουρτάλη, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, λίγο καιρό αφού μετακόμισα σε αυτή εδώ την πολυκατοικία. Ήταν 70 χρονών περίπου τότε. Ήταν γιος βιομηχάνου, ο πατέρας του έφτιαχνε σχοινιά». Ισχύουν οι ιστορίες περί μεγαλομανίας του μακαρίτη; «Ήθελε να γίνει τενόρος όταν ήταν νέος, αλλά ο πατέρας του δεν τον άφηνε. Ο πατήρ Κουρτάλης θεωρούσε πως τενόρος είναι κάτι σαν θεατρίνος, κάτι υποτιμητικό. Έτσι του έμεινε άχτι του γιου». Και τελικά; «Μεγάλος πια, έμενε μόνος του εδώ. Ήταν πολύ περίεργος. Θυμάμαι πως έβγαινε στο μπαλκόνι και τραγουδούσε άριες. Κυκλοφορούσε με μία ρεπούμπλικα και με ένα παπιγιόν, όλα λιγδιασμένα. Χαιρετούσε τον κόσμο με υπόκλιση. Έλεγαν πως κάποτε ήταν και δημοτικός σύμβουλος εδώ, τον καιρό που υπήρχε ακόμα Δήμος Ν. Φαλήρου».

ΠΩΣ ΠΕΘΑΝΕ ΤΕΛΙΚΑ Ο ΚΟΥΡΤΑΛΗΣ;

Άλλωστε οι μυστηριώδεις θάνατοι αποτελούν την πεμπτουσία μίας αξιοπρεπούς ιστορίας «στοιχειώματος». «Δεν υπάρχει κανένα μυστήριο», με αποστομώνει ο κος Καθάριος. «Έμενε μόνος του εδώ ο Κουρτάλης, είχε απομονωθεί, τον έφαγαν τα ποντίκια -κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τον είχαν τσιμπήσει αρουραίοι. Δεν είχε να φάει πια. Επειδή ήταν γιος βιομηχάνου και είχε αυτούς τους κάπως αριστοκρατικούς τρόπους, τον θεωρούσαν «προσωπικότητα», τον κερνούσαν κάνα ουζάκι στη γειτονιά. Δεν είχε να πληρώσει ούτε το ρεύμα. Στο τέλος, δεν μπορούσε πια να κινηθεί λόγω ηλικίας, χτύπησε το χέρι και το πόδι του και τον πήγαν στο νοσοκομείο. Και έτσι, εξαθλιωμένος, πέθανε».

ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ;

«Έρχεται κατά καιρούς κόσμος που έχει ακούσει για την ιστορία του σπιτιού, να ρωτήσει. Φυσικά δεν είναι στοιχειωμένο, αυτά είναι σαχλαμάρες. Το σπίτι είναι υπό κατάρρευση, συνέχεια πέφτουν κεραμίδια. Έρχονται ξένοι εδώ καμιά φορά, άστεγοι, πηδάνε τα σύρματα, ανάβουν φωτιά για να ζεσταθούν (σ.σ. έτσι εξηγούνται τα σκουπίδια και τα αποκαΐδια). Έρχεται η αστυνομία και τους μαζεύει». Δίπλα στον λογοτεχνικό τρόμο, παρατίθεται ο σύγχρονος: να μην έχεις στέγη πάνω από το κεφάλι σου.

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΟΥ 

Ένα όμορφο διώροφο νεοκλασικό στην οδό Λασκαρίδου στην Καλλιθέα στεγάζει έναν άλλο θρύλο -αυτόν που υποστηρίζει πως στο σπίτι… κόβει βόλτες το φάντασμα της ζωγράφου Σοφία Λασκαρίδου, που χάρισε και το όνομά της στην οδό. Ένα φάντασμα αιώνια φορτισμένο με ενοχές για τον θάνατο του λογοτέχνη Περικλή Γιαννόπουλου, που ήταν παράφορα ερωτευμένος μαζί της και αυτοκτόνησε το 1910.

Εδώ και δέκα χρόνια, το σπίτι στο οποίο έζησε και πέθανε η διάσημη ζωγράφος έχει ανακαινιστεί πλήρως και στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας «Σοφία Λασκαρίδου». «Το σπίτι αυτό χτίστηκε γύρω στα 1900», μου εξηγεί ο Γκέντση Ρούτσης, καλλιτεχνικός διευθυντής της Πινακοθήκης. «Είναι το δεύτερο σπίτι που χτίστηκε στην Καλλιθέα, το σχεδίασε μάλιστα ο Ερνστ Τσίλλερ. Η Λασκαρίδου διατηρούσε και εργαστήριο τέχνης εδώ, όπου δίδασκε σε μικρά παιδιά».

Δειλά-δειλά φέρνω την κουβέντα στους θρύλους για το φάντασμα της Σοφίας Λασκαρίδου. Ο κος Ρούτσης γελάει. «Ναι, τις ξέρω αυτές τις ιστορίες. Πιστέψτε με, είμαι πολλές ώρες τη μέρα εδώ, αν υπήρχε κάποιο φάντασμα κάτι θα είχα αντιληφθεί»! Αυτό που ξέρει σίγουρα είναι πως ο Δήμος Καλλιθέας πάλεψε πολύ για να αγοράσει το σπίτι και να το μετατρέψει κατόπιν σε Δημοτική Πινακοθήκη, με δωρεάν πρόσβαση σε όλους, «ένα βήμα πολιτισμού για τους κατοίκους της Καλλιθέας», όπως μου επισημαίνει.

Τελικά ποιο είναι το επιμύθιο αυτής της περιπλάνησης, αν υπάρχει; Βολτάροντας προς ένα άλλο σπίτι που θρυλείται πως είναι στοιχειωμένο, στην οδό Αλκιβιάδου, κοντά στην Πλατεία Βάθης, παρατηρώ μία κυρία να ψάχνει στα σκουπίδια. Δύο διαφορετικές πραγματικότητες που κοντράρονται. Ασχέτως όμως αν πιστεύουμε ή όχι στα φαντάσματα, ίσως χρειαζόμαστε στ’ αλήθεια αυτούς τους αστικούς μύθους -τώρα, περισσότερο από ποτέ. Στα τσιμεντένια βασίλεια, οι μύθοι εξελίσσονται και μεταλλάσσονται, αλλά, κυρίως, επιβιώνουν.

Μυστηριώδη σύμβολα χωρίς καμία απολύτως ερμηνεία καλύπτουν τους τοίχους του μισοερειπωμένου κτιρίου όπου άλλοτε στεγαζόταν το σανατόριο στην Πάρνηθα. Ένα κτίριο που συμπληρώνει την τρίτη δεκαετία της εγκατάλειψής του και η φήμη του συνοδεύεται απ ιστορίες κακοτυχίας, αρρώστιας, πόνου, θανάτου αλλά και σενάρια σατανισμού και «μεταφυσικών» φαινομένων.

Τα ανεξήγητα ετερόκλητα σύμβολα δεν είναι τα μόνα μυστικά που κρύβει αυτό το απόκοσμο και μυστηριώδες κτίριο. Κατά καιρούς πέρασαν από εκεί εκατοντάδες διαφορετικοί επισκέπτες ή κάτοικοι της περιοχής και όλοι άφησαν έστω και λίγα σημάδια της παρουσίας τους.

Χτισμένο λίγες στροφές πιο κάτω απ το γνωστό καζίνο, το παλιό σανατόριο της Πάρνηθας αποτελεί ακόμη και σήμερα πόλο έλξης κάθε λογής «επισκεπτών», τόσο υπό το φως της ημέρας όσο και -κυρίως- μέσα στο σκοτάδι. Το εσωτερικό του είναι γεμάτο από στοίβες σκουπιδιών και παλιές εστίες φωτιάς. Από την κεντρική είσοδο κιόλας φαίνεται η κακή κατάστασή του, καθώς μπαίνοντας κάποιος παρατηρεί σκόρπια σπασμένα γυαλιά παντού στο δάπεδο.

Το σκηνικό ολοκληρώνουν μια αποσυντεθειμένη μοκέτα και δεκάδες «ενθύμια» που έχουν αφήσει οι επισκέπτες, κυρίως συσκευασίες ποτών, αναψυκτικών και καφέδων. Τη ζοφερή εικόνα ενισχύουν τα ζωικά κατάλοιπα στον περίβολο του κτιρίου, ανάμεσα στα οποία ακόμη και σκελετοί ελαφιών της περιοχής.

Εκτός από τα πιο απλά γκράφιτι στους τοίχους, κάποιοι έχουν αφήσει και πολύ πιο περίπλοκες αναπαραστάσεις και ιδεογράμματα -πιθανότατα κινεζικής προέλευσης- τα οποία κοσμούν έναν τοίχο του πρώτου ορόφου. Ωστόσο μεγαλύτερο ενδιαφέρον προκαλεί ένα δωμάτιο στον τρίτο όροφο, που αποτελεί τον πιο καθαρό χώρο του κτιρίου… Μια πυκνή σειρά από ιδεογράμματα είναι γραμμένα με μαύρο χρώμα στον τοίχο. Η Espresso προσπάθησε να αποκρυπτογραφήσει τη σημασία τους, αλλά κανένας δεν μπόρεσε να δώσει μια ικανοποιητική απάντηση…

Σύμφωνα με την υπηρεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος που είναι υπεύθυνη για τις αιρέσεις, με εξαίρεση την πεντάλφα, τα σύμβολα αυτά δεν είναι σατανιστικά, ούτε ανήκουν σε κάποια αίρεση. Τουλάχιστον όχι σε κάποια γνωστή… Οι ιερείς εκτιμούν ότι ίσως πρόκειται για αραβικά ή εβραϊκά σύμβολα. Όμως κάπου εκεί η άκρη του νήματος χάνεται.

Η πρεσβεία της Αλγερίας, στην οποία απευθυνθήκαμε, απάντησε ότι τα σύμβολα δεν είναι αραβικά, ούτε σχετίζονται με οποιαδήποτε αραβική διάλεκτο, αλλά πιθανότατα είναι ινδικά. Απευθυνθήκαμε και στην πρεσβεία της Ινδίας, από την οποία μας απάντησαν ότι «πρέπει να είναι… αραβικά»! Το περίεργο είναι ότι τα ιδεογράμματα δεν είναι ούτε κινεζικά ούτε ιαπωνικά, ούτε κάποιας γνωστής γλώσσας. Και το ερώτημα είναι ποιοι και για ποιο λόγο μπήκαν στον κόπο να αφιερώσουν ώρες ολόκληρες, ζωγραφίζοντας σύμβολα στους τοίχους ενός έρημου κτιρίου, χωρίς αυτά να έχουν κάποιο συγκεκριμένο νόημα;

«Κατέγραψαν επικοινωνία με άλλο κόσμο». Ορισμένοι από αυτούς που έχουν επισκεφτεί κατά καιρούς το κτίριο κάνουν λόγο για περίεργους ήχους που ακούγονται κατά τη διάρκεια της νύχτας, πόρτες που χτυπούν, αλυσίδες που σέρνονται, φωνές, κλάματα. Ο Γιώργος Δημακόπουλος, επικεφαλής και δημιουργός της ομάδας paranormal research crew, εξηγεί ότι έχουν ανέβει αρκετές φορές εκεί και μάλιστα την τελευταία φορά -τον περασμένο Απρίλιο- μαζί με μια ομάδα Αμερικανών ερευνητών του μεταφυσικού.

Χρησιμοποιώντας μια συσκευή ηχογράφησης που πιάνει ήχους από συχνότητες μη αισθητές στο ανθρώπινο αυτί, κατέγραψαν μεταξύ άλλων μια σειρά από EVP (Electronic Voice Phenomena) που, όπως υποστηρίζουν, δείχνουν επικοινωνία με την «άλλη πλευρά». Εν ολίγοις υποστηρίζουν ότι είναι οι φωνές των ανθρώπων που έχουν φύγει από τη ζωή και στοιχειώνουν έναν χώρο!

Και όμως, Πολιτεία αγνοεί την ύπαρξη του κτιρίου. Εδώ και δεκαετίες η Ελληνική Πολιτεία έχει παρατήσει το κτίριο στην τύχη του. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ιθύνοντες του Ταμείου Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) με τους οποίους επικοινώνησε η Espresso αναζητώντας πληροφορίες για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του απάντησαν ότι δεν γνώριζαν καν την ύπαρξή του! Το παλιό σανατόριο δεν ανήκει ούτε στην Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ). Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης παραμένει άγνωστο… 

Το ερειπωμένο σήμερα κτίριο στην Πάρνηθα άλλαξε τρεις φορές λειτουργία, πάντα όμως στο πλαίσιο του Δημοσίου που σήμερα αγνοεί την ύπαρξή του! Χτίστηκε στα μέσα του 1912 για να λειτουργήσει ως μια πτέρυγα του νοσοκομείου Ευαγγελισμός η οποία θα στέγαζε φυματικούς, με το σκεπτικό ότι το καλό κλίμα της Πάρνηθας θα τους βοηθούσε. Χιλιάδες άνθρωποι νοσηλεύτηκαν και εκατοντάδες πέθαναν εκεί, καθώς δεν υπήρχαν ακόμα φάρμακα για τη φυματίωση. Από το 1960 και μετά το σανατόριο έκλεισε και έδωσε τη θέση του στο ξενοδοχείο ΞΕΝΙΑ, το οποίο με τη σειρά του μετατράπηκε σε σχολή τουριστικών επαγγελμάτων του Ε.Ο.Τ., που λειτούργησε έως το 1985, οπότε και έκλεισε οριστικά.

Το πάρκο των ψυχών. Ακριβώς απέναντι από το ερειπωμένο κτίριο λειτουργεί εδώ και έναν χρόνο το περίφημο «πάρκο των ψυχών». Η μόνιμη έκθεση ξύλινων γλυπτών που απεικονίζει πρόσωπα και πράγματα εμπνευσμένα από τη ζωή στο σανατόριο ήταν μια ιδέα που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον γλύπτη Σπύρο Ντασιώτη. Όπως εξηγεί ο κος Ντασιώτης, η ιστορία του σανατορίου τού ασκούσε μια ιδιαίτερη έλξη, ειδικά από τον καιρό που ο ίδιος εργαζόταν στο δασαρχείο της Πάρνηθας. Επειδή, όπως επισημαίνει, η ιστορία επαναλαμβάνεται και «τότε έρχεται πιο αμείλικτη και σκληρή από κάθε άλλη φορά», αποφάσισε να θυμίσει στους παλιούς και να διδάξει στους νεότερους την ιστορία του ανθρώπινου πόνου του σανατορίου.

Έτσι, σχεδίασε τα γλυπτά του πάνω στους καμένους κορμούς που απέμειναν από την καταστροφική πυρκαγιά της Πάρνηθας το 2007. Με αυτόν τον τρόπο, όπως αναφέρει, επιχείρησε να συνδέσει τον ανθρώπινο πόνο των εγκλείστων με τον πόνο της κατεστραμμένης φύσης. Τα γλυπτά είναι είκοσι και στην είσοδο του πάρκου υπάρχει μια πινακίδα που εξηγεί τι ακριβώς παριστάνει το καθένα. Χαραγμένα υπάρχουν και κάποια λόγια του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, από την «Εαρινή Συμφωνία», τα οποία έγραψε ως έγκλειστος στο σανατόριο.

 

http://mystiria.gr/stoixeiomena-spitia/http://mystiria.gr/stoixeiomena-spitia/