ΕΝΝΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΟ ΔΑΣΚΑΛΟ

του Λευτέρη Σιαμπανόπουλου

Η εκφραστική δύναμη της γλώσσας έχει όρια. Όταν η ζωή, μέσα από ελάχιστους, όπως ήταν ο Κωνσταντίνος Σιαμπανόπουλος ξεπερνά την ίδια της την ποιότητα, τότε δημιουργείται αμηχανία. Σ’ αυτή την αμηχανία υποβαλλόμαστε κάθε φορά που είναι να μιλήσουμε γι’ αυτόν. Και πρέπει να μιλάμε. Και κάθε φορά με διαφορετικό ομιλητή για ν’ αποφεύγεται η ανία του επετειακού λόγου.

Εννιά χρόνια συμπληρώνονται χωρίς το Δάσκαλο. Με το μνημόσυνο που τελούμε σήμερα εκπληρώνουμε το αυτονόητο χρέος τιμής απέναντί του. Όμως με το χρέος για συνέχιση του έργου του, τι έχουμε να παραθέσουμε; Στην πρόκλησή του: «Να δούμε εσείς τι θα κάνετε». τι του απαντάμε; Από την παράθεση των λίγων και μόνο πτυχών της ζωής και της δημιουργίας του, θα δοθεί και η απάντηση. Όσοι χρησιμοποιούν την φράση: «ουδείς αναντικατάστατος» σίγουρα δεν γνώρισαν τον Κωνσταντίνο Σιαμπανόπουλο. Στην περίπτωσή του μόνο μια συλλογικότητα θα μπορούσε να περισώσει κάπως την διαδοχή. Το έργο που κληροδότησε είχε σάρκες πολλές. Και άντεχε στον καιρό χωρίς την παρουσία του. Αλλά οι σάρκες κάποτε τελειώνουν…

Με τρεις ιδιότητες, αλληλένδετες και αλληλοεπιδρούμενες είναι ταυτισμένη η ζωή του. Του Δασκάλου, του Συγγραφέα-Ιστορικού, του Δημιουργού. Δάσκαλοι κατ’ επάγγελμα υπήρξαν πολλοί. Δάσκαλοι όμως που καταξιώνουν τη διδαχή με επώδυνη πράξη, όπως ο Κώστας, όχι! Γιατί ο Κώστας ταυτίστηκε με το λειτούργημα και κάτι παραπάνω: Διέσωσε το νόημά του, σε μία εποχή που είχε σε μεγάλο βαθμό αναιρεθεί. Γιατί έντιμη φωνή δεν είναι εφικτή, όταν δεν είναι τμήμα μιας έντιμης στάσης. Δηλαδή μια αρμονία εκφερόμενου λόγου και επιδεικνυόμενης στάσης. «Να βγεις από τις λάσπες, αλλά να προσπαθείς να ξελασπώσεις και τους άλλους», προέτρεψε μαθητή του, όταν σε έκθεση με θέμα «τι θα γίνω όταν μεγαλώσω και γιατί» έγραψε: «θα σπουδάσω για να βγω από τις λάσπες».

Στο συγγραφικό του έργο συγκαταλέγονται 11 βιβλία (από τα οποία τα δύο συλλογικά) με ιστορικό, λαογραφικό, αρχαιολογικό κυρίως περιεχόμενο. Αυτός πρωτοαναφέρθηκε στην επανάσταση του 1878 και ακολούθησε ό,τι ακολούθησε. Το δημιουργικό του έργο είχε αφετηρία την Αιανή. Εκεί με την ιδιότητα του εφόρου αρχαιοτήτων (ιδιότητα που ο ίδιος ζήτησε από την κεντρική εξουσία και με το βιβλίο Αιανή) δρομολόγησε ό,τι σήμερα έχει να επιδείξει η Αιανή.

Η συνέχεια στη Κοζάνη: Συνιδρυτής του Συνδέσμου Γραμμάτων και τεχνών, πρόεδρος του για χρόνια, η ίδρυση του Λαογραφικού Μουσείου, (χώρος αναγέννησης για κάθε επισκέπτη) και το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στο Μπούρινο, στον γενέθλιο τόπο του. Και τα δύο Μουσεία ξεπέρασαν τα όριο του Νομού, της Περιφέρειας και έγιναν πανελλήνιου ενδιαφέροντος. Έτσι, που και αν όλα τα δημιουργήματά του χανόταν, θα αρκούσε ένα μόνο έργο του για να μας δείξει την πολυπραγμοσύνη του.

Ο Κώστας, μας προσέφερε το προνόμιο μιας συντροφιάς, μιας συνομιλίας, μιας συνοδοιπορίας κι είμαστε τυχεροί γι’ αυτό κι ας κάθε τόσο μας κατακεραύνωνε. Πλουτίσαμε, θέλοντας και μην από την συναναστροφή μαζί του. Συχνά σου ‘δινε την εντύπωση, ότι ζούσε σ’ ένα παράλληλο σύμπαν. Είχε δικούς του κανόνες και ρυθμούς. Έδινε την δικιά του διάσταση σε πράγματα που εμείς ούτε καν υποψιαζόμασταν. Ιστορικοποιούσε τις πηγές, εμπλουτίζοντας την τοπική ιστορία.

Ο Κώστας ποτέ δεν πήγαινε από την πεπατημένη. Ποτέ δεν σταμάτησε στο δένδρο, έτρεχε πάντα κατά το δάσος, όπου δάσος το χρέος, που πρέπει να φέρει εις πέρας, έστω και μόνος του, για να μη πω, ότι ο μοναχικός δρόμος ήταν και επιλογή του. Σου άφηνε την αίσθηση ότι αυτό τον δυνάμωνε.

Είχε ανθρώπους μαζί του; Ενθουσιαζόταν και δημιουργούσε. Έμενε μόνος του; Πείσμωνε και δημιουργούσε. Όλα για το χρέος που κανείς δεν του το ζήτησε.

Όσο ζούσε, για να βρεθείς μαζί του, έπρεπε να τον συναντήσεις. Όταν έφυγε τον έβλεπες παντού. Στο γραφείο, στο φουαγιέ του Μουσείου να ξεναγεί, μ’ εκείνον, τον ανεπανάληπτο ζωντανό τρόπο… στη βόλτα να συνομιλεί με τις ώρες, στο Μπούρινο να ποτίζει, να σκάβει, να κλαδεύει. Λιτός (με ψωμί και ελιά), ακαταπόνητος. Δούλευε ακατάπαυστα. Είχε αποφασίσει να καταβάλλει πάντα το τίμημα για να είναι ο εαυτός του. Με κόστος, με συγκρούσεις, χωρίς αβαρίες και συμβιβασμούς, χωρίς φθηνούς υπολογισμούς. Μπόρεσε μετά από τόσο χρόνια να αφήσει τη σκιά ενός ακέραιου αναστήματος.

Καλά, αδυναμίες δεν είχε; Πως δεν είχε! Υπάρχει ψηλό βουνό, χωρίς βαθιές χαράδρες; Όμως μεγάλος άνθρωπος είναι αυτός που φτιάχνει έργα, παρ’ όλα αυτά. Παλεύοντας με τους δαίμονες που έχε μέσα του. Είχε αδυναμίες, που δεν τον μειώνουν καθόλου, όπως καθόλου δεν μειώνει το Σολωμό, το ότι ήταν μέθυσος ή ότι είχε εμπλακεί στα δικαστήρια αντιδικώντας με τους συγγενείς του. Ίσα ίσα αυτές οι αδυναμίες είναι που δίνουν βάθος και προοπτική στα επιτεύγματα.

Η οικογένεια ήταν το καταφύγιο και το εφαλτήριό του. Η άλλη πλευρά του φεγγαριού. Η οδυνηρή απώλεια της κόρης του Θεολογίας, που βίωσε, τον δυνάμωσε… περισσότερο.

Δεν είναι του παρόντος να αναφερθώ και σε άλλους ανθρώπους που τον πλαισίωναν καθόλα ανιδιοτελείς και παθιασμένοι με τη δημιουργία και κόντρα στην αδράνεια. Λέγω μόνο, ότι ήταν οι πρώτοι, η σερμαγιά, στους οποίους κατόπιν προστέθηκε και η οργανωμένη πολιτεία και πλήθος άλλων.

Η ανάμνηση του Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου, φωτίζει αποκαλυπτικά, αλλά δυστυχώς όχι ακόμη εποικοδομητικά τη μεγάλη παρακμή που βιώνουμε. Το έργο του, η στάση του, θα έπρεπε να αποτελέσουν πολυτιμότατη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Λέγω έπρεπε. Γιατί μέχρι τώρα δεν συνέβη. Θα το τολμήσουμε από σήμερα κιόλας;

*Διαβάστηκε στον Ιερό Ναό Αγίων Ταξιαρχών Χρωμίου την Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2014 στο μνημόσυνο που τέλεσε η οικογένεια του.

http://kozani.tv/index.php/10117- εννιά-χρόνια-χωρίς-το-δάσκαλο.html/