ΑΤΟΜΙΚΗ ΒΟΜΒΑ ΧΙΡΟΣΙΜΑ - ΝΑΓΚΑΣΑΚΙ

της Μαίρης Λαγανά

Κανείς δε φανταζόταν, ούτε ο ίδιος ο Λήο Ζίλαρντ, ο εφευρέτης της πυρηνικής ενέργειας, την καταστροφή που θα προκαλούσε στην ανθρωπότητα η σύλληψη μιας ιδέας. Ότι δηλαδή, ήταν δυνατό να βρεθεί ένα στοιχείο που να διασπάται ο πυρήνας του, καθώς βομβαρδίζεται από νετρόνια, έτσι ώστε να συντηρήσει μια αλυσωτή πυρηνική αντίδραση.

Αρχικά η λαμπρή κατά τ’ άλλα επιστημονική ανακάλυψη του Ζίλαρντ έμεινε σε πειραματικό στάδιο. Παράλληλα ο ναζισμός άπλωνε τις μαύρες φτερούγες του απειλητικά πάνω απ’ την Ευρώπη. Τα πάντα όμως άλλαξαν, όταν στις 7 Δεκεμβρίου 1941 εκατοντάδες ιαπωνικά αεροπλάνα κατάστρεψαν τ’ αμερικανικά πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στο Περλ Χάρμπορ. Σύντομα οι εργασίες πάνω στις πυρηνικές αντιδράσεις χρηματοδοτήθηκαν γενναία από την αμερικανική κυβέρνηση και το σχέδιο κατασκευής της ατομικής βόμβας χαρακτηρίστηκε πρώτης προτεραιότητας.

Από την κατασκευή της βόμβας μέχρι τη ρίψη της μεσολάβησαν διάφορα γνωστά και μη πολιτικά γεγονότα. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι τον Απρίλιο του 1945 οι μυστικές δυνάμεις των Συμμάχων απέσπασαν από Γερμανούς επιστήμονες την πληροφορία ότι το ατομικό πρόγραμμα του Χίτλερ είχε μείνει πολύ πίσω. H απειλή της ναζιστικής ατομικής βόμβας είχε πάψει να υφίσταται. Παρόλα αυτά λίγο αργότερα, η Ιαπωνία άρχισε ν’ αναφέρεται ως πιθανός στόχος, ενώ στην πραγματικότητα η χρήση της βόμβας δεν πρόσφερε καμιά βοήθεια στον πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας, επειδή οι Ιάπωνες είχαν ήδη ηττηθεί και ήταν έτοιμοι να παραδοθούν εξαιτίας του ναυτικού αποκλεισμού και των συμβατικών βομβαρδισμών.

Ο πόλεμος όμως, όπως κάθε πόλεμος άλλωστε, δε βρισκόταν στα χέρια «φυσιολογικών» ανθρώπων. Στην Ιαπωνία η εξουσία ήταν στα χέρια αξιωματικών από παλιές οικογένειες σαμουράι μ’ ένα κώδικα τιμής που τους επέβαλλε να πεθάνουν μαχόμενοι. Αλλά και οι Αμερικάνοι στρατιωτικοί ηγέτες δεν ήταν όλοι εξίσου ισορροπημένοι. Έτσι τα εργοστάσια παραγωγής πυρηνικών υλικών παρήγαγαν πολύ περισσότερο πλουτώνιο παρά ουράνιο και για να δοκιμαστεί η λειτουργία του πυροδοτικού μηχανισμού της βόμβας, αποφασίστηκε η πρώτη δοκιμή στο Αλαμαγκόρντο, μια έρημη έκταση της νοτιοδυτικής πολιτείας Νέο Μεξικό.

Η δοκιμαστική βόμβα πλουτωνίου εξερράγη στις 5:29 την 16^η Ιουλίου 1945 με μια λάμψη που έγινε ορατή από 400 χιλιόμετρα και ωστικό κύμα που έσπασε τζάμια σε απόσταση 200 χιλιομέτρων. Η τεράστια θερμοκρασία έλιωσε το αμμώδες έδαφος και σχημάτισε τραχύ πράσινο γυαλί. Από τον ψηλό χαλύβδινο πύργο πάνω στον οποίο ήταν τοποθετημένη η βόμβα έμεινε μόνο ένα μικροσκοπικό κομμάτι της βάσης. Οι μετρήσεις που έγιναν, έδειξαν εκρηκτική ισχύ αντίστοιχη προς 21 χιλιάδες τόνους ΤΝΤ (τρινιτροτολουόλη).

Οι έντονες διαμαρτυρίες των επιστημόνων που είχαν αντιληφθεί πως η βόμβα δεν είναι ένα απλό στρατιωτικό όπλο, αλλά μέσο ολοκληρωτικής καταστροφής, αντιμετώπισαν τους πανηγυρισμούς των στρατιωτικών που είχαν επιτέλους στα χέρια τους το υπέρτατο όπλο. Τρεις βδομάδες αργότερα, η Χιροσίμα είχε σβήσει από το χάρτη της Γης και λίγο μετά ακολούθησε το Ναγκασάκι.

Ήδη από τον Αύγουστο του 1944 είχε οργανωθεί μια επίλεκτη αεροπορική μονάδα με βομβαρδιστικά Β-29, ειδικά διαμορφωμένα για να ρίξουν τη βόμβα. Διοικητής της ορκίστηκε ο σμήναρχος Πωλ Τίμπετς κι η εκπαίδευση περιλάμβανε ειδικές τεχνικές πτήσης για το μεγάλο βάρος και την τεράστια εκρηκτική ισχύ της ατομικής βόμβας. Οι περισσότεροι αεροπόροι δε γνώριζαν για ποιο λόγο εκπαιδεύονταν.

Στις 6 Αυγούστου 1945 τα τρία Β-29 πλησίαζαν τις ακτές της Ιαπωνίας. Η πυκνή νέφωση ανάγκασε το σμήναρχο Τίμπετς ν’ αναζητήσει κάποια κενά στα σύννεφα στην περιοχή της Χιροσίμα. Στη γη οι άνθρωποι που είχαν ήδη ξυπνήσει βρίσκονταν στις δουλειές τους. Η 6^η Αυγούστου έμοιαζε να ’ναι μια μέρα ίδια με τις άλλες ίσως λίγο πιο ηλιόλουστη απ’ ό,τι συνήθως. Κανείς δεν έδωσε σημασία στον αδύναμο βόμβο που έκαναν πετώντας τα τρία βομβαρδιστικά. Στις 8:15 το πρωί η ατομική βόμβα εξερράγη 580 μέτρα πάνω από το κέντρο της Χιροσίμα με εκρηκτική δύναμη που πλησίαζε τους 20 χιλιάδες τόνους ΤΝΤ. Όταν το βομβαρδιστικό πλησίασε ως την άκρη της πόλης για να εκτιμήσει τις ζημιές, o δεύτερος πιλότος Ρόμπερτ Λούις αναφώνησε: «Θεέ μου, τι είναι αυτό που κάναμε»!

Ήταν όμως αργά για τη Χιροσίμα και τους κατοίκους της. Σε μια στιγμή η βόμβα σκότωσε τουλάχιστον εκατόν πενήντα χιλιάδες ανθρώπους. Σκόνη και στάχτη απλώθηκε σ’ όλη την έκταση όπου άλλοτε βρισκόταν η πόλη της Χιροσίμα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, καταφθάνει ο καθηγητής Νισίνα και ο επιφανής ραδιολόγος Οχάσι. Επισκέπτονται όσους έχουν επιζήσει και νεκροτομούν τα πτώματα, συναντώντας και στις δυο περιπτώσεις αυθεντικές οργανικές και κυτταρικές αλλοιώσεις. Τα εγκαύματα είναι ενός ιδιαίτερου είδους, το ίδιο και οι βλάβες στο μυελό των οστών και στους λεμφαδένες. 

Οι μαρτυρίες όσων επέζησαν από την καταστροφή αποδίδουν τη φρικιαστική εικόνα του θανάτου που εξαφάνισε τη Χιροσίμα. Η Στόμου Καγιάμα, 49 χρονών νοικοκυρά: «Ξαφνικά ένιωσα μια ριπή ανυπόφορης ζέστης που ερχόταν από το κέντρο. Βγήκα αμέσως έξω περισσότερο απορημένη παρά τρομοκρατημένη και αντίκρισα κάτι το απίστευτο, άντρες και γυναίκες κατάμαυρους, καψαλισμένους, μισόγυμνους, χωρίς μαλλιά. Έβλεπες πρόσωπα να λιώνουν σαν κερί. Κι ούτε μπορούσαμε να βοηθήσουμε τους δυστυχισμένους ν’ ανέβουν στα κάρα, γιατί ήταν χωρίς δέρμα. Μόνο που τους αγγίζαμε, ούρλιαζαν σαν τρελοί». Ο Τακεχίντε Γιοκόο, φοιτητής: «Ήμουν στο κρεβάτι βυθισμένος σ’ ένα χαυνωτικό μισούπνι. Ξαφνικά απόκτησα συνείδηση του τι γινόταν γύρω μου και είδα με κατάπληξη ότι το δωμάτιο μου ήταν πλημμυρισμένο με φως. Αλλά το σπίτι γκρεμίστηκε σχεδόν αμέσως κι ένιωσα πως λουζόμουν στο αίμα. Έτσι θαμμένος σκέφτηκα τους συντρόφους μου στο Πανεπιστήμιο και τους φίλους μου. Δεν ήξερα τι είχε συμβεί αλλά διαισθανόμουν ότι γύρω μου όλα είχαν πεθάνει. Με ξέθαψαν κατά τις 4 το απόγευμα. 

Μόλις βρέθηκα σε ανοιχτό χώρο, έμεινα εμβρόντητος από το θέαμα μιας απέραντης φωτιάς που στριφογύριζε σαν ερπετό σφυρίζοντας τρομακτικά. Σκέφτηκα ότι κοντά στη Χιροσίμα θα έπρεπε να είχε πέσει ένας γιγαντιαίος μετεωρίτης. Όλα ήταν φωτιά, μόνο φωτιά και οι άνθρωποι καίγονταν σαν σπίρτα. Οι ανθρώπινες αυτές λαμπάδες τρέχανε ουρλιάζοντας κι έτρεξα κι εγώ προς ένα δάσος μπαμπού.

Τα πτώματα ήταν σκόρπια παντού, κοντά μου τρέκλιζαν ετοιμοθάνατοι σαν μούμιες δίχως μάτια. Το βράδυ αντάμωσα φίλους που με πήγανε σ’ ένα σπίτι έξω από την πόλη, απείραχτο. Κανένας δεν κατόρθωνε να δώσει μιαν εξήγηση για την αιτία της καταστροφής, αλλά ήταν φανερό ότι η Χιροσίμα είχε πάψει να υπάρχει. Στα προάστια, άνθρωποι βάδιζαν ψηλαφητά άλλα σε κάθε βήμα κάποιος έπεφτε στο χώμα νεκρός. Μαζί με τους φίλους μου αρχίσαμε να σωριάζουμε πτώματα και να τα καίμε πάνω σε αυτοσχέδιες πυρές. Ήταν το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε. Ανάμεσα στα ερείπια του Πανεπιστημίου δε βρήκα, την άλλη μέρα, παρά μόνο κράνη στρατιωτών γεμάτα στάχτες και κομμάτια κόκαλα».

Υπάρχει όμως κάτι που περισσότερο απ’ όλα αφήνει κατάπληκτους τους πρώτους επισκέπτες της νεκρής πολιτείας. Η εντύπωση του παμπάλαιου. Η Χιροσίμα μοιάζει με πόλη πετρωμένη, απολιθωμένη. Η βόμβα προκάλεσε μια ακαριαία φθορά, μια διαδικασία γεράσματος από την οποία δεν ξέφυγε τίποτα και κανένας. Βρέθηκε ένας κινητήρας αυτοκινήτου λιωμένος μαζί με τα κόκαλα του οδηγού που ταίριαζαν με τα ιζηματογενή στρώματα της τριτογενούς περιόδου. Άμορφοι σωροί από λιωμένες μποτίλιες, πέτρες, πλάκες, κολόνες, διαλυμένα όλα στη μοριακή τους δομή. Οπτασίες που οπτικοποιούν την ιδέα που έχουν οι άνθρωποι για την κόλαση. 

Μια διμοιρία στρατιωτών στημένοι σε στάση προσοχής άψογοι μέσα στις στολές τους από τη μέση και πάνω. Ένα παιδί δεκατεσσάρων χρονών σχεδόν άθικτο μ’ ένα γάντι στο χέρι. Δεν είναι γάντι, αλλά το δέρμα του δεξιού του χεριού που κόλλησε ολόκληρο, καθώς βγαίνει ένα γάντι. Οι γυναίκες ολότελα γυμνές, φαίνονται σαν να είναι ντυμένες, γιατί τα πολύχρωμα και πολύτροπα σχήματα των κατεστραμμένων κιμονό τους αποτυπώ0ηκαν στα σώματά τους. Περούκες σκόρπιες παντού, μαλλιά πεσμένα όλα μαζί από πολλά κεφάλια. 

Φαίνεται όμως πως η φρίκη της Χιροσίμα δεν ήταν αρκετή για ν’ αποτρέψει μια νέα καταστροφή. Στο Τινιάν, βάση της 509ης Μεικτής Μοίρας των U.S.Α. Α.F., έτοιμη κιόλας η δεύτερη επιχειρησιακή πυρηνική βόμβα. Διαφέρει από εκείνη που κατάστρεψε τη Χιροσίμα, η καταστρεπτική της όμως δύναμη είναι σχεδόν ίδια. Έτσι στις 1:01 της 9^ης Αυγούστου 1945 η βόμβα πλήττει το Ναγκασάκι. Τα θύματα υπολογίστηκαν μεταξύ 60. 000 και 80. 000. Το Ναγκασάκι, όπως ακριβώς και η Χιροσίμα, «σβήνονται» από το χάρτη μέσα σε δευτερόλεπτα. Οι μαρτυρίες και τα ντοκουμέντα της εποχής έμοιαζαν ν’ αποκλείουν το μέλλον γι’ αυτές τις πόλεις.

 Παρ’ όλα αυτά, σήμερα, πενήντα χρόνια μετά, η ζωή συνεχίζεται πάνω στα ερείπια του ολέθρου. Το αναμνηστικό κενοτάφιο στη Χιροσίμα, γνωστό και ως Μνημείο Ειρήνης της Χιροσίμα, αποκαλύφθηκε στις 6 Αυγούστου 1952. Κάτω από την αψιδωτή του στέγη βρίσκεται ένα πέτρινο φέρετρο μέσα στο οποίο φυλάγεται ο κατάλογος με τα ονόματα των θυμάτων της ατομικής βόμβας. Κάθε χρονιά, στις 6 Αυγούστου, μια επιτροπή επιζώντων κατεβαίνει στο κενοτάφιο και προσθέτει μερικά ακόμα ονόματα στο μεγάλο κατάλογο των θυμάτων, αυτών που εξακολουθούν να πεθαίνουν από τις συνέπειες της ατομικής βόμβας. Κι αυτό γιατί φαίνεται πως μια κατάρα βαραίνει τους επιζώντες της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι. Το 1960 γεννήθηκε στο Ναγκασάκι και έζησε 20 ώρες ένα κοριτσάκι με την κρανιακή κοιλότητα εντελώς άδεια. Οι γονείς του την ημέρα της καταστροφής ήταν 15 και 13 χρονών αντίστοιχα. Μεταξύ του 1945 και 1954 είχαν γεννηθεί στο Ναγκασάκι 25 παιδιά χωρίς καθόλου εγκέφαλο.

Στα πρώτα εννέα χρόνια υπήρξαν 471 περιπτώσεις νεκρογέννητων παιδιών ασφαλώς εξαιτίας των μεταγενέστερων επιδράσεων της ραδιενέργειας, 181 αποβολές, 3630 περιπτώσεις με σοβαρές παθολογικές ανωμαλίες ή τερατογενέσεις. Διαπιστώθηκε ότι από τα 70 χιλιάδες περίπου άτομα που είχαν βρεθεί σε απόσταση 3 ως 5 χιλιομέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης σχεδόν όλα είχαν χάσει μεγάλο μέρος της ζωικής τους δύναμης και ότι η θνησιμότητα ανέβηκε αισθητά στην πόλη. 

Το ποσοστό των φοβερότερων ασθενειών όπως ο καρκίνος και η λευχαιμία ήταν τρεις φορές υψηλότερες από άλλες περιοχές. Έρευνες που έγιναν επί σειρά ετών κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δυστυχώς η επιστήμη δεν είναι σε θέση να αποφανθεί για το αν τα άτομα που εκτέθηκαν στη ραδιενεργό ακτινοβολία θα φέρουν πάντοτε μέσα τους τα σπέρματα των αλλοιώσεων που θα πλήξουν τα παιδιά τα εγγόνια ή τα δισέγγονά τους. Σήμερα, 68 χρόνια μετά, ο εφιάλτης ξυπνά στις συνειδήσεις όλων, αφού πριν από λίγες μέρες η Γαλλία πραγματοποίησε την έκτη κατά σειρά πυρηνική δοκιμή στη Μουρουρόα, αγνοώντας τις παγκόσμιες αντιδράσεις της κοινής γνώμης. 

Η πυρηνική απειλή κρέμεται σαν τη Δαμόκλειο σπάθη πάνω απ’ τα κεφάλια μας και δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τις συνθήκες ζωής του σύγχρονου ανθρώπου που αδιαφορεί για το φυσικό του περιβάλλον. Είναι γνωστό πως η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά σ’ αυτήν την περίπτωση πρέπει να γίνει οτιδήποτε είναι δυνατό για ν’ ανατραπεί η επανάληψη των γεγονότων.

Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.

http://mlagananews.blogspot.gr/2013/08/blog-post_2456.html