12 ΣΕΠΤΕΜΒΙΟΥ 1948:Η ΠΡΩΤΗ ΑΕΡΟΠΕΙΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ…

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1948 η πρωτεύουσα της Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, όχι εξαιτίας του ελληνικού Εμφυλίου πολέμου, που μαινόταν ανηλεώς στα βουνά της Βορείου Ελλάδος, αλλά εξαιτίας ενός γεγονότος πρωτοφανούς σε παγκόσμιο επίπεδο. Έξι νεαροί Θεσσαλονικείς, φοιτητές όλοι Ανωτάτων Σχολών, εξαιρετικής μόρφωσης και καταγόμενοι από γνωστές και εύπορες οικογένειες της πόλης, οι περισσότεροι μέλη της παράνομης οργάνωσης Ε.Π.Ο.Ν. Θεσσαλονίκης εκτελούν και πετυχαίνουν την πρώτη αεροπειρατεία σε πτήση επιβατηγού αεροπλάνου στον κόσμο σε δρομολόγιο της αεροπορικής εταιρίας ΤΑΕ (Τεχνικαί Αεροπορικαί Εκμεταλλεύσεις) από Αθήνα με προορισμό τη Θεσσαλονίκη. Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ της 14^ης Σεπτεμβρίου 1948 περιγράφει με μεγάλα γράμματα το πρωτοφανές αυτό γεγονός: «ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΝ ΩΔΗΓΗΘΗ ΒΙΑΙΩΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΣΕΡΒΙΑΝ».

Ο στόχος των έξι νεαρών ήταν να καταφύγουν στην κομμουνιστική Γιουγκοσλαβία κι από εκεί να περάσουν στα ελληνικά βουνά και να ενσωματωθούν με τους αντάρτες. Ήταν η εποχή που ο ελληνικός Εμφύλιος μαινόταν στα βουνά της Βορείου Ελλάδος και η αριστερά διωκόταν βιαίως από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Όλοι οι δρόμοι για τα βουνά ήταν αποκομμένοι και οι έξι φίλοι αποφάσισαν να κάνουν το ταξίδι τους από έναν …πρωτότυπο δρόμο.

Με τη δικαιολογία ότι θα δώσουν εξετάσεις για το Πολυτεχνείο, λίγες μέρες πριν, κατεβαίνουν στην Αθήνα. Εκεί επιβιβάστηκαν στο δρομολόγιο για Θεσσαλονίκη της αεροπορικής εταιρίας ΤΑΕ, της πρώτης και μοναδικής αεροπορικής εταιρίας που υπήρχε τότε στην Ελλάδα. Ενώ το αεροπλάνο εκτελούσε κανονικά το δρομολόγιο, ένας από τους νεαρούς εισβάλλει στο πιλοτήριο και οπλισμένος με ένα σουγιά κι ένα μπουκάλι γκαζόζα (!), ζήτησε από τον πιλότο να αλλάξει προορισμό και να προσγειώσει το σκάφος στο Βελιγράδι. Ακολούθησε συμπλοκή στο πιλοτήριο μεταξύ αυτών και του συγκυβερνήτη, την ώρα που ο ασυρματιστής προλαβαίνει να αναφέρει το συμβάν. Η εντολή που θα λάβει είναι να «επιστρέψει το αεροπλάνο πάση θυσία αμέσως εις Θεσσαλονίκην». Ταυτόχρονα, απογειώνονται πολεμικά σκάφη τύπου SPITFIRE για να αποτρέψουν την αεροπειρατεία, αλλά είναι ήδη αργά. Το επόμενο μήνυμα που θα εκπέμψει ο ασύρματος του απαχθέντος αεροπλάνου είναι: «Είμεθα προσγειωμένοι Όφτσε Πόλε 60 χλμ. Νοτιοανατολικά Σκοπίων».

Στο παράτολμο αυτό εγχείρημα, προέβησαν οι έξι νεαροί Θεσσαλονικείς για να αποφύγουν τη σύλληψη από τις αρχές Ασφαλείας, καθώς ήταν γνωστές οι αριστερές, άρα καταδικαστέες, πεποιθήσεις τους, αλλά και για να μπορέσουν με ασφάλεια να ενταχθούν στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος (Δ.Σ.Ε.). Μετά την προσγείωση τους στη Γιουγκοσλαβία και την αποβίβαση τους από το αεροσκάφος, οι αεροπειρατές κατάφεραν να γίνουν δεκτοί από αντιπροσωπεία των τοπικών αρχών και να προωθηθούν, όπως το επιθυμούσαν, στο μέτωπο του Γράμμου και τον Δ.Σ.Ε. Οι επιβάτες και το αεροσκάφος επέστρεψαν, χωρίς άλλες περιπέτειες στην Ελλάδα.

Οι επιπτώσεις και τα αποτελέσματα της πρώτης αυτής αεροπειρατείας σε ελληνικό αεροπλάνο ήταν πολύ έντονες. Ο έλεγχος στα αεροδρόμια έγινε πλέον αυστηρότερος και το ίδιο το συμβάν δημιούργησε ένα νέο κύκλο αφοπλιστικών και αναμενόμενων ερωτήσεων για το μοναρχοφασιστικό καθεστώς της Ελλάδας από τα ξένα Μ.Μ.Ε. Φυσικά, το εγχείρημα είχε σοβαρά αποτελέσματα και για τους έξι νέους. Και οι έξι καταδικάστηκαν ερήμην σε θάνατο, ενώ στα δικαστήρια σύρθηκαν και οι οικογένειές τους, που ωστόσο δεν γνώριζαν απολύτως τίποτα για το εγχείρημα αυτό των παιδιών τους. Το κράτος της εποχής αποπειράθηκε να μεταθέσει την ευθύνη της ενορχήστρωσης του εγχειρήματος στο Κ.Κ.Ε., αν και όλο αυτό το συμβάν δεν ήταν ενορχηστρωμένο από κάποιο πολιτικό κόμμα. Ήταν απλά προϊόν της φλογερής ψυχής των έξι νέων. Μετά την επιστροφή τους στην Ελλάδα το πλήρωμα του αεροπλάνου ταλαιπωρήθηκε από ανακρίσεις και προφυλακίσθηκε. Οι έξι νεαροί μπορεί να καταδικάσθηκαν ερήμην σε θάνατο, κατάφεραν ωστόσο να ενταχθούν στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος και να λάβουν μέρος στις τελευταίες μάχες του εμφυλίου.

Οι επιβάτες του αεροπλάνου, όπως ανέφεραν αργότερα, όταν επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη και ανακρίθηκαν από τις αρχές Ασφαλείας, δεν εξέφρασαν κανένα απολύτως παράπονο, καθώς οι «αεροπειρατές», επέδειξαν απέναντί τους απόλυτο σεβασμό και άψογη συμπεριφορά.

ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΕΞΙ ΠΡΩΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΕΡΟΠΕΙΡΑΤΕΣ

Οι έξι πρώτοι Έλληνες αεροπειρατές ήταν οι:

Σταύρος Χελμιάδης, 19 ετών:

Αυτός είχε πρώτος την ιδέα για την κατάληψη του αεροπλάνου. Έχασε τη ζωή του σε μάχη στο Μπίκοβικ την πρωτοχρονιά του 1949.

Αχιλλέας Κελτεμλίδης, 21 ετών:

Δεν τον καταζητούσε η ασφάλεια. Ο θείος του ήταν βουλευτής της Ε.Δ.Α. Συμμετείχε στην αεροπειρατεία σε ένδειξη αλληλεγγύης στους συντρόφους του. Σκοτώθηκε σε μάχη στο Κιλκίς. Του έκοψαν το κεφάλι και το άφησαν σε κοινή θέα για παραδειγματισμό.

Χαράλαμπος και Αλέξανδρος Κουφουδακης, 23 και 21 ετών αντίστοιχα:

Απόφοιτοι του Αμερικανικού Κολλεγίου, στιγματισμένοι, καθώς ο πατέρας τους ήταν εξόριστος. Λαβώθηκαν στη μάχη και πέρασαν στη Γιουγκοσλαβία με σοβαρά τραύματα. Με τη λήξη του Εμφυλίου έφυγαν πρόσφυγες στη Τσεχοσλοβακία.

Ο Αλέξανδρος σπούδασε εκεί χημικός. Κατά την επιστροφή του μετά από πολλά χρόνια, το 1985 στην Ελλάδα εργάστηκε στο Δημόκριτο. Ο Χαράλαμπος σπούδασε οικονομικά. Επαναπατρίστηκε λίγο πριν τον αδελφό του, το 1978 και εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα. Από τους έξι είναι οι μόνοι που ζούσαν μέχρι το 2004. Άνθρωποι σεμνοί και χαμηλών τόνων δεν ήθελαν να μιλάνε για την αεροπειρατεία. Υποστηρίζουν ότι κατά την διάρκεια του εμφύλιου σπαραγμού υπήρξαν άλλες ενέργειες πιο ηρωικές και πιο ουσιαστικές από τη δική τους, που ωστόσο έγραψε το όνομά τους στην παγκόσμια ιστορία.

Γιώργος Κέλλας, 17 ετών:

Μπλόφαρε μέσα στο αεροπλάνο λέγοντας ότι θα το ανατινάξει. Με τη λήξη του εμφυλίου δραπέτευσε στη Ρουμανία. Σπούδασε ιστορία, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη πριν τη χούντα και πέθανε το 1985.

Αντώνης Βογιάζος, 18 ετών:

«Ψυχή» της αεροπειρατείας και γνώστης τριών ξένων γλωσσών. Όταν το κομμουνιστικό κόμμα έδωσε εντολή να τεθούν τα όπλα «παρά πόδα» πέρασε στη Ε.Σ.Σ.Δ., όπου σπούδασε κινηματογράφο και έγινε ο επίσημος μεταφραστής του έργου του Λένιν στα ελληνικά. Αργότερα σκηνοθέτησε αρκετές ταινίες και σειρές της σοβιετικής τηλεόρασης. Επέστρεψε στη Ελλάδα το 1976, σταδιοδρομώντας ως σκηνοθέτης. Πέθανε στο σπίτι του στην Αθήνα ανήμερα του Αγίου Ιωάννη το 1992, καθώς παρακολουθούσε στην τηλεόραση την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Το 1987 οι κρίσιμες στιγμές από την πρώτη αεροπειρατεία αναβίωσαν στη μεγάλη οθόνη από το σκηνοθέτη Κώστα Κουτσομύτη, στην ταινία Ο ΚΛΟΙΟΣ, μια ταινία που επενδύει στη δράση και την αγωνία για την εξέλιξη, που στο επίκεντρό της βρίσκεται το παράτολμο σχέδιο της αεροπειρατείας.

Η πρώτη αεροπειρατεία που κατεγράφη στα χρονικά συνέβη το Φεβρουάριο του 1931 στο Περού, ενώ στην Ελλάδα οι περισσότερες αεροπειρατείες κατεγράφησαν την περίοδο 1967-1974 κατά τη διάρκεια της απριλιανής χούντας, ευτυχώς καμία με δυσάρεστα αποτελέσματα για τους ανυποψίαστους επιβάτες.

Κοζάνη, Ιανουάριος 2014