ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΧΡΕΩΜΕΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Απόπειρες για κούρεμα του χρέους επί Όθωνα

Αλλεπάλληλες ελληνικές προτάσεις για συμβιβασμό με τους ομολογιούχους προκειμένου να «βγει» η χώρα στις χρηματαγορές, απορρίφθηκαν από τους δανειστές. Το δάνειο-προίκα που έφερε μαζί του ο Όθωνας «κυνηγούσε» την Ελλάδα επί 7 δεκαετίες.
Η Ελλάδα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1870 ήταν αποκλεισμένη από τις διεθνείς χρηματαγορές. Οι τυπικοί οικονομικοί λόγοι ήταν οι στάσεις πληρωμών το 1827 και 1843.
Οι εκκρεμότητες, δηλαδή, με τους ομολογιούχους των ληστρικών δανείων της ανεξαρτησίας, αλλά και η αποπληρωμή του δανείου των 60 εκατ. φράγκων που πήρε ως «προίκα» ο Όθων όταν «διορίστηκε» βασιλιάς. Σύμφωνα με τους όρους του τελευταίου, η καταβολή των τοκοχρεολυσίων του είχε «απόλυτη προτεραιότητα».
Οι τρεις Εγγυήτριες Δυνάμεις εκείνου του δανείου (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) απαγόρευαν τη σύναψη κάθε άλλου εξωτερικού δανείου, όσο δεν διευθετούνταν οι προηγούμενες δανειακές υποθέσεις. Με δεδομένη, όμως, την οικονομική κατάσταση του Ελληνικού Βασιλείου οποιαδήποτε αποπληρωμή προϋπόθετε τη σύναψη νέου δανείου. Φαύλος κύκλος... Έτσι, το ονομαστικό εξωτερικό χρέος της Ελλάδας παρέμενε σταθερό (περίπου 130 εκατ. φράγκα).
Ένας διακανονισμός, μετά τη στάση πληρωμών του 1843 για τα τοκοχρεολύσια του οθωνικού δανείου, είχε επιβληθεί στην Ελλάδα το 1859 από την τότε ευρωπαϊκή «τρόικα». Η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να πληρώνει τον χρόνο για την αποπληρωμή του 900.000 γαλλικά φράγκα. Μάταια πρότεινε η τότε κυβέρνηση να περιοριστεί το ποσό στις 300.000.

ΤΟ «ΜΥΣΤΗΡΙΟ»
Το εξωφρενικό εκείνης της αναγκαστικής συμφωνίας δεν ήταν μόνο το ύψος της δόσης, αλλά και ότι δεν διευκρινιζόταν αν πρόκειται για πληρωμή των τόκων ή των τοκοχρεολυσίων. Ένα «μυστήριο» που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν ούτε οι υπουργοί Οικονομικών τις επόμενες δεκαετίες. Πολύ αργότερα -το 1898- θα αποκαλυφθεί ότι υπήρχε μυστική συμφωνία, σύμφωνα με την οποία η λεόντεια μερίδα καταβαλλόταν για τους τόκους.
Ας σημειωθεί ότι οι δόσεις θα εξακολουθούν να επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό έως και την πρώτη δεκαετία του 1900. Ο τελικός απολογισμός εκείνου του περίφημου δανείου θα είναι ισάξιος με τα «δάνεια της συμφοράς» της δεκαετίας του 1820. Η Ελλάδα πήρε ψιχία σε ρευστό και πλήρωσε πολλαπλάσια από το δάνειο.
Πριν δοθεί η «λύση» του 1859 από τριμελή επιτροπή των Μεγάλων Δυνάμεων, που ασχολήθηκε με τη ρύθμιση, οι οθωνικές κυβερνήσεις είχαν επιχειρήσει να σπάσουν τον ασφυκτικό αποκλεισμό από τις διεθνείς χρηματαγορές. Ενώ οι Τρεις Δυνάμεις και ειδικά η Βρετανία, απειλούσαν ακόμη και με στρατιωτική επέμβαση, επί πρωθυπουργίας Κωλέττη το 1847, διατυπώθηκε η πρώτη αξιόλογη πρόταση διακανονισμού.
Σύμφωνα με αυτήν, η Ελλάδα θα πλήρωνε το 1/3 των τόκων το 1848, μετά από πώληση εθνικών γαιών. Το ετήσιο ποσό της αποπληρωμής θα αυξανόταν προοδευτικά μέχρι το 1860. Τότε, υπολογιζόταν ότι η οικονομική κατάσταση θα επιτρέψει την καταβολή ολόκληρου του τοκοχρεολυσίου.

ΧΩΡΙΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ
Στον προϋπολογισμό μάλιστα εκείνης της χρονιάς αναγράφτηκε και το σχετικό ποσό (περίπου 1,3 εκατ. δραχμές ίσο με το τρίτο των τόκων). Δεν δόθηκε, όμως, σημασία στην πρόταση «διότι οι προστάτιδες Δυνάμεις δεν είχον εμπιστοσύνην ούτε εις την ειλικρίνειαν ούτε εις την τιμιότητα των δηλώσεων Κωλέττη».
Μετά τον θάνατο του Κωλέττη προς την ίδια κατεύθυνση θα κινηθεί και η κυβέρνηση Κριεζώτη. Σε ένδειξη καλή θέλησης θα προθυμοποιηθεί να καταβάλει από το 1852 μέρος των τόκων, αλλά δεν βρήκε κάποια ανταπόκριση. Έτσι έληξε άδοξα και η δεύτερη συγκεκριμένη νεοελληνική πρόταση, μετά από κείνη του Καποδίστρια, το 1829, για «αναδιάρθρωση» του εξωτερικού χρέους.

ΟΙ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΞΕΝΟΥΣ ΔΑΝΕΙΣΤΕΣ ΕΙΧΑΝ ΚΟΙΝΟΥΣ ΠΥΛΩΝΕΣ
Η συγκυρία φέρνει στην επικαιρότητα μια άγνωστη εν πολλοίς πτυχή της ελληνικής οικονομικής ιστορίας. Πρόκειται για την ιστορία των αναδιαπραγματεύσεων, αναδιαρθρώσεων του εξωτερικού χρέους. Ένα κεφάλαιο άκρως ενδιαφέρον, αφού οι συμβιβασμοί μεταξύ του νεοελληνικού κράτους και των δανειστών του στον πυρήνα τους παραμένουν οι ίδιοι. Η ουσία θα μπορούσε να συνοψιστεί με δύο όρους, που βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη: επιμήκυνση και «κούρεμα» του χρέους. Είτε πριν είτε μετά τις χρεοκοπίες και τις στάσεις πληρωμών. Αυτοί είναι οι δύο άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η ιστορία της επαναδιαπραγμάτευσης του ελληνικού χρέους από τον Ι. Καποδίστρια τη δεκαετία του 1830 έως τις μέρες μας.
Στα χρόνια του πρώτου Κυβερνήτη, όπως έχουμε δει την περασμένη Κυριακή, έγινε η πρώτη αποτυχημένη απόπειρα συμβιβασμού για τα «δάνεια της ανεξαρτησίας». Από τότε θα επιχειρηθεί αρκετές φορές ο διακανονισμός τόσο των δύο πρώτων δανείων όσο και των άλλων τις κατοπινές περιόδους. Ειδικά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μέχρι την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου το 1898. β
Τον επόμενο αιώνα, λίγο πριν και μετά την πτώχευση του 1932, αρχίζει ένας νέος κύκλος διαπραγματεύσεων για το εξωτερικό χρέος, που θα κλείσει αναγκαστικά με την έκρηξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το πρόβλημα θα επανέλθει μετά την απελευθέρωση και θα προκύψουν συμφωνίες για τη ρύθμιση των προπολεμικών χρεών τα χρόνια του 1962-64. Ο υπερδανεισμός, όμως, θα οδηγήσει τις επόμενες περιόδους σ’ ένα νέο φαύλο κύκλο, που διαρκεί ως σήμερα. Η ιστορία των δανείων έχει, λοιπόν, και μια παράλληλη μεγάλη ιστορία διαπραγματεύσεων για συμφωνίες αποπληρωμής του ελληνικού εξωτερικού χρέους.

ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗ ΑΝΕΥ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΕΩΝ
Ο αναγκαστικός διακανονισμός το 1859, με σημερινή ορολογία, συνιστούσε μια απροσδιόριστη επιμήκυνση του χρέους, χωρίς «κούρεμα». Απλώς επιμερίζονταν τα τοκοχρεολύσια σε μεγαλύτερη διάρκεια και πέραν της απόσβεσης του δανείου των 60 εκ. φράγκων του 1832 (αρχικά τοποθετούνταν το 1871). Ούτε και οι ελληνικές κυβερνήσεις διεκδικούσαν διαγραφή μέρους του χρέους. Επιδιώκανε τον περιορισμό της ετήσιας δόσης των τοκοχρεολύσιων και προβάλλανε δειλά κάποια αιτήματα για περικοπή τόκων.

ΕΚΠΟΙΗΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ
Τα χρόνια του Όθωνα, αλλά και την πρώτη περίοδο της βασιλείας του Γεωργίου Α΄, μέχρι να ανοίξουν οι χρηματαγορές στα τέλη της δεκαετίας του 1870, η μόνη δανειακή διέξοδος, που είχαν οι ελληνικές κυβερνήσεις, ήταν ο εσωτερικός δανεισμός. Αυτός γινόταν συνήθως με όρους ληστρικούς, κυρίως από την Εθνική Τράπεζα Ελλάδος μετά την ίδρυσή της. Το ίδιο συνέβαινε όταν δανείζονταν από ιδιώτες κεφαλαιούχους. Ο κανόνας ήταν τα δάνεια αυτά να συνοδεύονται με εκποιήσεις δημόσιας περιουσίας.

Τ. Κατσιμάρδος
katsimar@yahoo.gr


http://www.newsinnews.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=20436:2011-07-24-10-21-08&catid=70:2011-05-10-06-45-25&Itemid=82