Δευτέρα 28 Ιουνίου 2010

ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Γιώργος Στάμκος-Μίλιτσα Κοσάνοβιτς. Στοιχειωμένα Βαλκάνια.
Εκδόσεις: Άγνωστο, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 400.

Μέχρι πρόσφατα -κι ίσως και μέχρι σήμερα- τα Βαλκάνια ήταν για τους περισσότερους Έλληνες και για όλους τους Ευρωπαίους, μία ανεξερεύνητη χερσόνησος, αστείρευτη πηγή μύθων και δεισιδαιμονιών. Οι λόγοι της άγνοιάς μας ήταν ταυτόσημοι μ’ εκείνους που μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου κατέταξαν την Ελλάδα στην ανεπτυγμένη Δύση, αποκόπτοντας κάθε δεσμό και κάθε σχέση της με το αντίπαλο δέος, που είχαν υιοθετήσει τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη, με τα οποία μέχρι τότε συμπορεύονταν για ένα κοινό μέλλον. Η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων το 1989, το άνοιγμα των συνόρων και η ευρωπαϊκή προοπτική και των υπολοίπων βαλκανικών χωρών όρισαν την Ελλάδα, μέλος από χρόνια της Δύσης, οδηγό των εξελίξεων και ώθησαν τους Έλληνες να ανακαλύψουν εκ νέου, για εμπορικούς και προσωπικούς ο καθένας λόγους, τη βαλκανική ενδοχώρα. Οι δραματικοί πόλεμοι, που οδήγησαν στον κατακερματισμό της πρώην Γιουγκοσλαβίας, υπενθύμισαν θριαμβευτικά στην υπόλοιπη Ευρώπη και στον κόσμο όλο ότι τα Βαλκάνια συνεχίζουν να αποτελούν και θα παραμένουν αιώνια ένας τόπος απειλών και εθνικιστικών εξάρσεων, όπου οι παλιοί δαίμονες του εθνικισμού και της μισαλλοδοξίας είναι ακόμα ζωντανοί και πάντα ετοιμοπόλεμοι. Σ’ έναν τόπο που ο Ουΐνστον Τσόρτσιλ έλεγε πως είναι η «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης».
Το βιβλίο «Στοιχειωμένα Βαλκάνια» του Γιώργου Στάμκου και της Μίλιτσα Κοσάνοβιτς, δύο βαλκάνιων συγγραφέων με διαφορετική εθνική καταγωγή, άρα και διαφορετική κοσμοθέαση, αλλά κοινό παρόν και μέλλον, ταξιδεύει τον αναγνώστη, ορθολογικά και μεταφυσικά, στο πολυσύνθετο από κάθε πλευρά σύμπαν των Βαλκανίων. Στις σελίδες του παρελαύνουν θέματα άγνωστης ιστορίας, σύγχρονης πολιτικής, ανθρωπογεωγραφίας, μεταφυσικής και παραδοξολογίας, θρύλοι και παραδόσεις της χερσονήσου του Αίμου. Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας μαζί με ιστορίες για βρικόλακες και θαύματα, το Μακεδονικό ζήτημα και η αφελής αναζήτηση του D.N.A. του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το μυστήριο της καταγωγής των Αλβανών, οι αιρετικοί Βογόμιλοι και τα φαντάσματα του κομμουνισμού, η ιστορία και η γεωφυσική μαζί με τη μεταφυσική και την παραδοξολογία, το ορθολογικό μαζί με το φαντασιακό, τα πραγματικά και τα ονειρικά Βαλκάνια.
Για τους περισσότερους Ευρωπαίους, αλλά και για τους Έλληνες ακόμη, που ξαφνικά λάτρεψαν τη Δυτική και Βόρεια Ευρώπη και οτιδήποτε από εκεί προέρχεται, τα Βαλκάνια, αυτή η μυστηριώδης χερσόνησος στη νοτιοδυτική άκρη της Ευρώπης, συγγενής με την Ασία στα ανατολικά και την Αφρική στο νότο, ο τόπος που έχουμε επιλέξει από χιλιετίες να κατοικούμε και αγαπούμε, όσο κι αν αναθεματίζουμε, είναι μία σκοτεινή περιοχή, στοιχειωμένη από πανάρχαιους αιμοδιψείς δαίμονες, απομεινάρια βαρβαρισμού και πρωτογονισμού. Η χερσόνησος του Αίμου αποτέλεσε για αιώνες μετά την άφιξη των Σλάβων (6ος μ.Χ. αι.) μία ενιαία περιοχή, μία περιοχή που ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου σοφά χαρακτηρίζει στο βιβλίο του «Βαλκάνια-Η άγνωστη γειτονιά μας», ως «Βαλκανική Οικουμένη». Στα χρόνια του Βυζαντίου και κυρίως στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας κατέληξε να κατοικείται από ένα πλήθος λαών που, παρά τη διαφορετική καταγωγή και τη διαφορετική γλώσσα, αλλά με κοινή και μία θρησκεία, συμβίωναν ειρηνικά μεταξύ τους και η μόνη αντίθεσή τους ήταν με τους κατακτητές Οθωμανούς Τούρκους. Ο Ρήγας Φεραίος πρώτος είχε οραματιστεί έναν παν-βαλκανικό συνασπισμό κρατών, λαών συνεταίρων και συμμάχων, ομόδοξων και ομόθρησκων, που θα συνάσπιζαν τις δυνάμεις τους για την αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας. Όταν η οθωμανική κυριαρχία στο γύρισμα των αιώνων μοιραία κατέρρευσε και οι εθνότητες των Βαλκανίων απέκτησαν συνείδηση της εθνικής τους ταυτότητας ρίχτηκε η μία κατά της άλλης, αφού όλες υπήρχαν παντού και μάλλον από πάντα και κάθε μία θεωρούσε την περιοχή όπου διαβίωνε αποκλειστικά δική της. Ουσιαστικά, οι διενέξεις μεταξύ των βαλκανικών κρατών και λαών ξεκίνησαν, όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρευσε και ο πρώτος εχθρός της αυτοδιάθεσης των βαλκανικών λαών έπαψε να υπάρχει.
Ο Γιώργος Στάμκος και η Μίλιτσα Κοσάνοβιτς δεν επιχειρούν με το βιβλίο τους να ξαναγράψουν τη βαλκανική ιστορία, ούτε να εξαλείψουν τις διαφορές μεταξύ των βαλκανικών λαών. Δεν επιθυμούν όμως ούτε να διαλύσουν το πέπλο του μυστηρίου που καλύπτει από αρχής της δημιουργίας τους τα πολύπαθα Βαλκάνια. Επιθυμία τους είναι μόνο να παρουσιάσουν κάποια στοιχεία της λαϊκής ιστορίας των βαλκανικών λαών, που αιώνες τώρα ζουν με το ένα πόδι βαθιά χωμένο στο παρελθόν και με το άλλο να αιωρείται αβέβαιο κάπου στο παρόν, μην τολμώντας να πατήσει στο μέλλον. Ένα βιβλίο που αποτελεί απόσταγμα πολύχρονης μελέτης, αλλά και βιωμάτων των δύο συγγραφέων πάνω στα βαλκανικά ζητήματα, φτιαγμένο με αγάπη για τη χερσόνησο μας και τους λαούς που κατοικούν σ’ αυτήν, από δύο συγγραφείς περήφανους για τη βαλκανική καταγωγή τους, χωρίς πλέγματα κατωτερότητας ή μειονεξίας. Ένα βιβλίο που καλεί τον αναγνώστη, όλους εμάς δηλαδή, ν’ ανακαλύψουμε και να εξερευνήσουμε, χωρίς φόβους και προκαταλήψεις, τα «Στοιχειωμένα Βαλκάνια». Την αιώνια, μα άγνωστη γειτονιά μας.

Κοζάνη, Ιούλιος 2006



Πηγές: - Μιχάλης Παπακωνσταντίνου. Βαλκάνια – Η άγνωστη γειτονιά μας.
Εκδ. Μελάνι, Αθήνα : 2002.
- Μαλλιάρης-Παιδεία. Εγκυκλοπαίδεια.
Εκδ: Μαλλιάρης-Παιδεία / Πήγασος Εκδοτική Α.Ε. Θεσσαλονίκη : 2005.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου